1941125471

Początkowo borykać się musiał z trudnościami finansowymi, wreszcie własnym kosztem wydał utwór p. t. „Keva-de" (Wiosna), opowiadanie humorystyczne w stylu Makuszyńskiego, o życiu w estońskiej szkole wiejskiej z okresu przedwojennego. Sukces tego utworu był tak niezwykły, że po wydaniu w r. 1913 drugiej jego części Luts zdobył sobie całkowitą popularność i sławę. Nowele te należą dziś jeszcze do najbardziej rozpowszechnionych utworów w Estonii. Rozsławiły one nie tylko imię autora, ale również szkołę parafialną w Palamuse, zwłaszcza, że postacie,

0    których mowa w nowelach Lutsa, żyją dotąd.

Z okazji jubileuszu pisarza zorganizowano nawet kilka wycieczek literatów

1    dziennikarzy do miejscowości opisywanej przez Lutsa, której nadał on ironiczną nieco nazwę: „Paunvere" (Torni-strowo).

Nowele Lutsa miały w historii literatury estońskiej znaczenie przełomowe. Swym realizmem wpłynęły one ożywczo na atmosferę twórczą Estonii, wnosząc pierwiastki radości i optymizmu. Utwory te cieszą się uznaniem również po za granicami Estonii i tłumaczone są na obce języki (polski przekład „Wiosny" E. Skomorowskiego z Tartu czeka na wydawcę).

Opowiadanie realistyczne o zacięciu humorystycznym — to jedna gałęź twórczości Lutsa. Druga — to nieco melancholijne w nastroju opowiadanie romantyczne. Zaliczyć do nich trzeba takie utwory, jak „Kirjad Maarjale" (Listy do Marii), „Karavaan" i „Harald tegutseb" (Harald jest czynny). Postacie tych utworów — to ludzie zamknięci w kole swych marzeń, pasierbowie życia. Z utworów tych wyziera melancholia i cicha rezygnacja.

W dwóch również kierunkach kształtuje się twórczość dramatyczna Lutsa. „Paunvere" i „Kapsapea" (głowa kapusty) są to wesołe komedie realistyczne, gdy np. „Sootuluke" (Błędny ognik) lub „Siniallik" (Błękitny zdrój) stanowią dramaty nastrojowe, pełne symboliki.

Poczynając od r. 1923 twórczość Lutsa wkracza na drogę neorealizmu. Pierwszy utwór tego okresu, to opowiadanie p. t. „Andrese Elukaik" (Życie Andrzeja). Jest to jedno z najlepszych dzieł Lutsa. Ponadto wymienić trzeba powieść „Iiling" (Powiew wiatru), „Udu" (Mgła), świetne opowiadania, malujące przeżycia alkoholików, napisane zresztą na podstawie własnych obserwacji i doświadczeń, „Olga Nukrus", wreszcie „Tagahoovis" (Na tylnym podwórku), utwór, który zdobył sobie ogromne uznanie. „Tagahoovis", udramatyzowany przez A. Sareva, grany był kilkadziesiąt razy na wielu scenach Estonii.

Ostatniemi czasy poświęcił się Luts pisaniu wspomnień, których dotąd ukazało się 8 tomów. Najlepsze z nich to ,,Vaadeldes randavaid pilvi" (Patrząc na płynące chmury). Wspomnienia te stanowią szczery i prawdziwy opis własnego życia autora.

Stosunek Lutsa do życia i do sztuki jest prosty, naturalny, pełen humanitaryzmu i życzliwości, a zarazem owiany łagodnym humorem. Opisuje on życie codzienne, oglądane przez pryzmat własnych przeżyć.

W prostocię pisarza tkwi główny jego urok. Te same właściwości posiada jego styl i język. Dlatego twórczość jego zyskała sobie tak wielki rozgłos we wszystkich niemal warstwach narodu estońskiego.

J. Roos (Tartu).

37