1941127183

141

ZA CZY PRZECIW?

o zjednoczenie, ale o możność przysporzenia wolności Niemcom na Wschodzie. Ponadto celem Niemiec powinno stać się dążenie do wspólnej Europy. Tydzień później Theo Sommer¹⁹ proponuje nawiązanie porozumienia przez oba państwa niemieckie w celu wyrównania poziomu życia w obu krajach niemieckich, co położyłoby kres exodusowi ludności NRD. Sommer opowiada się za „sojuszem” niemiecko-niemieckim, nie zjednoczeniem, bo ten mógłby przerodzić się we współpracę szerszą — Wschodu z Zachodem. W takim przypadku brak rozstrzygnięcia kwestii niemieckiej przestałby mieć znaczenie. Opublikowany dwa tygodnie potem felieton Fritza J. Raddatza²⁰ stanowi nawiązanie do zamieszczonego w Die Zeit z końcem 1988 roku Plćidoyer Martina Walsera. Raddatz twierdzi, że ci, którzy nie potrafią sobie dziś wyobrazić zjednoczenia, po prostu nie mają wyobraźni. W wątpliwość stawia także lęki sąsiadów: kto dziś w Europie boi się sąsiadów? Dlaczego niemiecki patriotyzm nazywany być musi od razu nacjonalizmem? Odpowiedział na to pytanie w następnym numerze Carl-Christian Kaiser²¹, kolejny raz nazwał nadzieję na zjednoczenie iluzją. Zgodę na nie musiałyby wyrazić wszystkie zwycięskie mocarstwa ostatniej wojny, a przełom polityczny musiałby mieć charakter trwały (historia wykazała wszelako, że otrzymanie takowej zgody nie było niemożliwe, natomiast charakter przełomu bynajmniej nie był tymczasowy). Wobec powyższych argumentów racjonalnym rozwiązaniem może stać się tylko prowadzenie polityki małych kroków. 15 września głos zabrał Helmut Schmidt²²: trzeba się pogodzić z tym, że rozwiązanie kwestii niemieckiej musi zostać odsunięte w wiek XXI, a i wtedy dojdzie do jego realizacji tylko wówczas, gdy powiodą się reformy całego tego regionu. Tydzień później drugi sztandarowy artykuł opublikował Theo Sommer²³. W jego opinii w kwestii zjednoczenia nie powinny decydować emocje. Realizacja planu jedności nie jest dziś ani odrobinę bliższa niż 5 lat lub rok temu. Istotne są tylko dwa procesy — integracji Europy Zachodniej i emancypacji Europy Wschodniej. System polityczny nie jest jedyną legitymacją dla istnienia NRD. Austria do 1919 roku też była tylko częścią Rzeszy. W kwestii zjednoczenia zmieniły się zatem nie fakty, ale jedynie emocje. Podobnie wypowiada się Gunter Hofmann²⁴, tyle tylko, że jego zdaniem także nastroje bywają motorem zmian politycznych. Ale nie czas na wymianę poglądów, czas działać. Losy Niemiec nie powinny być w końcu pozostawione tylko emocjom.

¹⁹    Wann trifft sich Kohl mit Honecker? Der Exodus aus der DDR muB zur dcutsch-deutschen Chefsache werden.; DZ nr 34 z 18 VIII 1989.

²⁰    Deutschland, bleiche Mutter. Ein Pliidoyer fur die deutsche Einheit. DZ nr 36 z 1 IX 1989.

²¹    Kleine Schritte — was sonst? Das Drama im Osten bietet keinen Grund fur deutsche Illusionen. DZ nr 37 z 8 IX 1989.

²²    Briiderlichkcit — auch im eigencn Interesse. Der Exodus aus der DDR und die Lagę Polcns wie Ungams verlangen nach Tatkraft; DZ nr 38 z 15 IX 1989.

²³    Kleine Schritte oder groBe Luftsprlinge? Deutschlandpolitik zwischen TorschluBpanik und AnschluBeuphorie — Das Ziel muB bleiben: Wandel ohne Explosion. DZ nr 39 z 22 IX 1989.

²⁴    Soli das alles wieder ein Provisorium sein? Die Bonner Parteien und die Deutschlandpolitik — ein Bild der Ycrwirrung. DZ nr 40 z 29 IX 1989.