1941127223

200

MATERIAŁY

medialne, a lakże oddziaływanie tych stosunków na naukę o komunikowaniu i samo komunikowanie²⁸. W czasopiśmie rosyjskim dominacja tego kontekstu utrwaliła się w 1990, ale nigdy nie była tak duża, jak w kwartalniku ICA (w którym ten kontekst dominował niemal cały czas). Jeżeli jednak w Żurncili-stice znaczenie kwestii społecznych w badanym piętnastoleciu nieprzerwanie wzrastało, to autorzy amerykańscy w okresie od 1986 do 1993 roku byli mniej podatni na kontekst społeczny niż w pozostałych latach. Do roku 1989 największe znaczenie dla Rosjan miały czynniki ideologiczne i polityczne, od 1989 roku bardziej zaczęły się liczyć prawne oraz, od 1992, ekonomiczne. Należy przy tym zwrócić uwagę na największe zainteresowanie kwestiami związanymi z polityką w pierwszych latach przemian — 1987 do 1989, ale jeszcze przed upadkiem całego systemu ustrojowego (razem z nim załamał się wpływ czynników politycznych). Większe wahania upodobań autorów JoC dotyczyły głównie wątków kulturalnych i historycznych (odsetek publikacji o tym kon-tekście dla Zurnalistiki był w miarę stały). Większy odsetek tekstów poświęconych różnym aspektom kultury wystąpił w amerykańskim kwartalniku od 1991 roku, choć zapowiedź tego zjawiska można zaobserwować już w 1989 roku. Historia miała wpływ na powstawanie większej liczby artykułów po 1989 roku. Po 1990 roku kontekst ekonomiczny i prawny miały mniejsze znaczenie dla naukowców amerykańskich niż dla rosyjskich — do tego czasu proporcje te były odwrócone. Sprawy świata polityki nie miały dużego znaczenia dla badaczy czasopisma ICA.

Wyniki analizy potwierdzają, że zmiany polityczne w Związku Radzieckim, a później w Federacji Rosyjskiej, miały największy wpływ na badaczy z uniwersytetu Łomonosowa. W ciągu piętnastu lat można prześledzić wzrost znaczenia nurtu empiryczno-funkcjonalnego w nauce rosyjskiej, a także gwałtowny spadek popularności szkoły ekonomii politycznej. Reformy wprowadzające gospodarkę liberalną objęły też świat mediów — stąd wzrost znaczenia kontekstu ekonomicznego. Proces ustawodawczy od podstaw definiujący nową pozycję mediów i ich pracowników spowodował także większy wpływ kontekstu prawnego na publikacje. Kwestie historyczne cały czas miały podobne znaczenie, choć zapewne zmieniła się cała historiozofia. Ponieważ większość badaczy na Zachodzie kontynuuje liberalne tradycje doktryny epiryczno-funkcjo-nalnej, ich badania dotyczą głównie różnych relacji między nadawcami, odbiorcami, mediami oraz płynącą nimi treścią — stąd dominacja kontekstu społecznego.

Z wszystkich elementów procesu komunikowania masowego zarówno w WMU-Z, jak i w JoC najwięcej uwagi poświęcano samemu przekazowi oraz kanałowi. W czasopiśmie moskiewskim równie często zajmowano się także nadawcą-dysponentem, nieco rzadziej dziennikarzem jako bezpośrednim twórcą komunikatu. Współwystępowanie tych kategorii świadczy o częstym opisy-²⁸ Np. artykuły: A. S a r c h: Making thc Conneelion: Single Womcn’s Usc of the Tclcphone in Dating Rclationships With Men. JoC 1993, nr 2, s. 128-144. — D. J. Luboswietow: Otraslewaja tieleradiopropaganda w listowiach pieriestrojki ekonomiczeskogo mechanizmu. WMU-Ż 1990, nr 2, s. 21-27.