1941127225

202

MATERIAŁY

koniec analizowanego okresu. Jednak najwięcej publikacji JuC dotyczyło najbardziej perswazyjnego medium — telewizji. Tekstów opisujących zjawiska związane z radiem było blisko o połowę mniej, a i tak w dużej części dotyczyły zarówno radia, jak i telewizji (ang. — broadcasting)³⁵. Prasa i periodyki nie stanowiły więc najważniejszych mediów, choć ich nie lekceważono.

Rosjanie koncentrowali się głównie na tym, co można przeczytać, Amerykanie zaś na tym, co można zobaczyć i usłyszeć, a często i przeczytać — odebrać większą liczbą zmysłów.

Zgodnie z przewidywaniami, wśród akademików rosyjskich od 1990 roku w miarę wzrostu zaufania do nurtu empiryczno-funkcjonalnego, kurczył się odsetek tekstów charakterystycznych dla podejścia marksistowskiego. Najwięcej tekstów krytycznych (innych niż doktryna ekonomii politycznej) ukazało się w latach kryzysowych, tuż po rozpadzie Związku Radzieckiego i Układu Warszawskiego (1990-1995). W tym czasie nastąpiło też uniezależnienie mediów od politycznych decydentów, co też wpłynęło na zwiększenie się liczby publikacji krytycznych. Zjawiska te wywołane zostały w głównej mierze odcięciem świata polityki od świata nauki i postępującą samodzielnością tego ostatniego.

Badacze związani z amerykańskim kwartalnikiem zawsze największym zaufaniem obdarzali nurt empiryczno-funkcjonalny i jego obiektywizm. W drugiej połowie badanego okresu wyraźnie jednak zyskała na znaczeniu orientacja krytyczna (głównie kosztem szkoły empiryezno-funkcjonalnej), w tym nurt feministyczny³⁶. W tych samych okresach, w których publikowano więcej materiałów o komunikowaniu przy pomocy komputerów (i sieci), wzrastał odsetek artykułów typowych dla determinizmu technologicznego. Duża popularność tych nurtów naukowych spowodowana jest zapewne tym, że metody badawcze wypracowane przez przedstawicieli poszczególnych doktryn dają się weryfikować i rozwijać, są w miarę obiektywne (może z wyjątkiem doktryny krytycznej), a ich wyniki poddają się weryfikacji, a ponadto dają się wykorzystać przez użytkowników mediów na wiele sposobów.

W drugiej połowie analizowanego okresu wzrosła popularność metod spekulacyjnych wśród Amerykanów. Jednocześnie w latach 1990-1994 rzadziej stosowano metody empiryczne. Natomiast naukowcy z Moskwy zawsze preferowali spekulację nad doświadczenie i analizy ilościowe, niemniej z początkiem pieriestrojki w 1985 roku wzrosło zaufanie do tych ostatnich. Tendencją jest więc znacznie częstsze stosowanie metod spekulacyjnych w Rosji niż w USA.

Zdecydowanie najwięcej uwagi poświęcali akademicy z Moskwy masowym mediom i komunikowaniu masowemu, ale odbiorcy prawie w ogóle nie stanowili głównego przedmiotu zainteresowania.

Amerykanie także pisali głównie o komunikowaniu masowym, w którym odbiorcy też nie zawsze stanowili główny przedmiot opisu. Jednakże, kiedy

³⁵    Np. C. S p a r k s: The Survival of ihe State in British Broadcasting. JoC 1995, nr 4, s. 140-159.

³⁶    Np. B. Derwi n: The Potential Contribution of FeministScholarshipto the Field ofCommunication. JoC 1987, nr 4, s. 107-120.

s