1999020386

(3) EPOKA LODOWA W TATKACH 153

kaskadami jak np. wodospady z dolin wiszących w zamknięciu korytowym Białej Wody. Paralelizacja form erozyjno-glacjalnych pozwoliła na stwieidzenie we wszystkich dolinach Tatr trójkrotności zjawiska erozji glacjalnej.

Ślady interglacjalnych wcięć pozwalają przypuszczać istnienie dwóch faz erozji, przedzielającej trzy fazy erozyjno-glacjalne, dalej ślady akumulacji lodowcowej pozwalają również na stwierdzenie trzech faz tejże akumulacji (bez stadialnych moren); studium wreszcie tarasów rzeczno-lodowcowych doprowadziło do wyróżnienia trzech powierzchni fluwioglacjalnych. Na podstawie więc dzisiejszego wyglądu krajobrazu tatrzańskiego z jego charakterystyczną trójkrotnością zjawisk erozji glacjalnej, akumulacji, oraz osadów rzeczno-lodowcowych, można sądzić o trzech głównych zlodowaceniach tatrzańskich.

Wysokościowo stosunki te, na podstawie danych z polskich Tatr przedstawiają się jak następuje:

Trójkrotność zjawisk erozji lodowcowej zaznacza się trzema wybitnymi poziomami^ł), a więc trzeciemu najwyższemu poziomowi w wysokości około 1900 m odpowiadają kotły lodowcowe zupełne t. j. z trzech stron urwistymi ścianami otoczone. Poziomowi drugiemu (wysokość około 1700 m) odpowiadają kotły częściowo zachowane z jedną jeszcze ścianą kotłową, wreszcie poziomowi pierwszemu (wysokość około 1500 m) odpowiadają dolne baseny przegłębień. Wszystkie wymienione tizy poziomy erozji kotłowej wypełnione są przeważnie wodami stawów tatrzańskich, albo też, w miejscu ich wyschnięcia lub spłynięcia, zaznaczają się w postaci charakterystycznych suchych kotłów.

Najlepszym przykładem tej trójkrotności zjawisk erozji kotłowo-lodowsowej jest dolina Pięciu Stawów Polskich, wykazująca w przekroju podłużnym następujące poziomy:

3-mu najwyższemu odpowiada kocioł zupełny Zadniego Stawu pod Kołem, wysokość 1890 m, 2-mu — częściowo zachowany kocioł Czarnego Stawu pod Kotelnicą, wysokość 1724 m, 1-mu dolnemu—baseny prze-głębienia Wielkiego Stawu 1009 m i Przedniego Stawu 1072 m.

Pomiędzy poszczególnymi poziomami erozji kotłowej znajdują się charakterystyczne trzy progi poprzeczne w przekroju podłużnym dolin tatrzańskich, których wzniesienia występują w wysokości przenoszącej nieco wymienione już trzy poziomy. Progi te ku dnom swych kotłów a więc w górę dolin opadają stosunkowo łagodnymi spadkami, nie przekraczającymi 50 m, natomiast ku wylotom dolin, ku niżej położonym poziomom, opadają urwistymi ścianami, częstokroć zupełnie prostopadłymi, z których zwłaszcza 3-cie najniższe osiągają różnice spadków do 300 metrów. Podobnie i trzy załamania spadku w przekroju poprzecznym odznaczają się również tym, iż dolne odpowiadają żłobom, najniższe opadają ścianami kilkuset metrowymi, podczas gdy górne tworzą tylko znacznie mniej wysokie podcięcia skalne, nie przenoszące 100 m.

‘) Szczegółowy skorowidz wszystkich poziomów półn. stoków W. Tatr znajduje się na str. 90—92 mej „Morfologii glacjalnej półn. stoków W. Tatr’’. Cieszyn. 1926.