1999020639

32 STANISŁAW KORCZAK (32)

wody nieckowe poszczególnych kotlin. Temperatura w nich wynosi około 4°, zasolenie 9—10ⁿ/oo, a nasycenie tlenem poniżej 40%. Woda w nieckach odnawia się przeciętnie dwa razy w roku, na wiosnę i w jesieni. Basen Bornholmu ma podobne poczwórne uwarstwienie, a jego wody nieckowe nie komunikują się z basenem Gotlandu.

Do zatoki Fińskiej sięga cypel gotlandzkiej wody nieckowej; warstwa pośrednia wyklinowuje się u wejścia do zatoki, zostają tylko warstwa wgłębna i wierzchnia.

Zatoka Botnicka ma układ warstw podobny jak w basenie centralnym: różnice słoności są jednak o wiele mniejsze, około l°/₀₀.

7. RUCHY WODY.

P r z y pływ i o d p ł y w. Już pierwszych uczonych, którzy zajmowali się hydrologią Bałtyku, Szwedów H j a r n e a i Linneusza uderzał fakt, że na Bałtyku środkowym nie występują wcale przypływ i odpływ. Byli oni zresztą przekonani, że tak jest na całym Bałtyku, a nie mieli oczywiście sposobu w'ykazać tego z braku odpowiednich przyrządów, gdyż stosowano wówczas jedynie prymitywne łaty do odczytywania wodostanów. Dopiero znacznie później Pasch en i H a-g e n udowodnili, że przypływ i odpływ dochodzi do południowo-wschodnich brzegów Bałtyku. W 1822 Rosjanin Amelun g, opracowawszy dane limnigrafu ustawionego przy ujściu Newy, wykazał, że nietylko na pełnym morzu, ale i w zamkniętych zatokach odczuwa się rytm dalekiego oceanu.

Na ściśnięty w samym ujściu Bałtyk przypływ atlantycki może się oczywiście przedostać znacznie osłabiony; zaledwie minimalna część energii tego ruchu zdoła przeniknąć wgłąb Skagerraku i morza Bełtów. Wskutek tego wahania wodostanu, spowodowane przypływem i odpływem są w ogóle bardzo małe i maleją jeszcze wraz z oddaleniem się od cieśnin. W środkowej części Bałtyku są prawie niedostrzegalne, gdyż bywają prawie zawsze zniekształcone przez deniwelacje poziomu wody, wywołane przez wielorakie inne przyczyny. Studium tych ruchów, ich analiza harmoniczna są bardzo utrudnione, to też jeszcze wiele jest do wyjaśnienia.

Podczas gdy jeszcze na Ilelgolandzie i brzegach morza Północnego amplituda przypływu i odpływu wynosi około 3 metrów, to koło Skagen przypływ wychodzi ze Skagerraku z amplitudą 30 cm; w Kopenhadze wyjątkowo zdarza się 18 cm, przeciętnie widzimy 10 cm. Po wyjściu z Bełtów fala przypływowa idzie z wysokością 7 cm; do