2181686953

JAN GÓRAK

Ludowi wynalazcy

"W historycznym przeglądzie kultury nie wolno lekceważyć żadnej choćby najubo-żuchniejszej myśli wynalazczej. Wyraża ona bowiem niezadowolenie człowieka ze statycznych form życia i tęsknotę ku formom dynamicznym tworzonym przez wysiłek rozumu” pisał Tadeusz Seweryn w wydanej w 1961 r. pięknej książce o technikach i wynalazcach ludowych¹. Autor przedstawił w niej kilkudziesięciu twórców wiejskich i opisał dokonane przez nich wynalazki z różnych dziedzin techniki; niektóre przetrwały do dziś. Nie ma wśród nich, niestety, wynalazców z Lubelszczyzny, zapewne tylko dlatego, że autor nie objął swoimi badaniami tych terenów'. Lubelszczyzna pod względem kulturowym nie była pustynią, tu również wyrastały chłopskie talenty usiłując uczynić pracę lżejszą, poszerzyć możliwości rozwoju i wypoczynku.

Z ludowymi twórcami w zakresie techniki spotykamy się na przełomie XIX i XX wieku. W 1902 r. na wystawie rolniczo - przemysłowej w Lublinie Jan Jachacz z Zem-borzyc przedstawił młocarnię sztyftową ręczną z kołem zamachowym wykonaną przez siebie według wzoru opisanego w "Zorzy". Stanisław Supryn z Dysa wykonał sieczkarnię ręczną i precyzyjny zamek własnego pomysłu. Karol Łazuka z Jakubowic Końskich zbudował oryginalną sieczkarnię a nadto wialnię. Nieznany z nazwiska twórca z Kamionki zaprezentował melodykon, czyli instrument muzyczny w rodzaju fisharmonii z dmuchawą pedałową, inny twórca z Orłowa Drewnianego skrzypce i basetlę*.

Samorodna twórczość ludowych wynalazców pi?.e-trwała do naszych czasów i rozwija się nadal mimo dostępnych dziś powszechnie osiągnięć techników dyplomowanych.

Przed kilku laty zmarł w Łukówku (woj. chełmskie) niezwykle interesujący wynalazca, Józef Grzywaczewski. Wykonał on urządzenie przekładniowe do maszyn rolniczych nazwane "przystawką".

Wt»AT

PR2VSTAWKA

*£>LA ZĘBATE PR2£Kl3łNl

KOLA PASOWE

KOtC PASOWE

KRAJZEGA'

Kol. Łukówck "Przystawka" Józefa Grzywaczewskiogo.

Rys. J. Górak I%5

Grabowiec Góra. P,™,_awUa do

kieratu Jakuba Ilodusza.

Rys. J. Górak l%5

20