2181688236

196

Folia Bibliologica

Gablota 2. zawierała dzieła literatów i pisarzy politycznych okresu Oświecenia, m. in.: Stanisława Staszica Przestrogi dla Polski (Warszawa 1916), Juliana Ursyna Niemcewicza Żywoty znacznych w XVIII wieku ludzi (wyd. przez A. M. Kurpiela, 1904), Hugona Kołłątaja O ustanowieniu i upadku Konstytucji Polskiej3 maja 1791 (wyd. 2 Paryż, b. r. wyd.), Ignacego Potockiego Rozprawa o wpływie reformacji na politykę i oświatę w Polsce ze wstępem Stanisława Kola (Kraków 1922) oraz reprint Być narodowi użytecznym Stanisława Staszica w wyborze i ze wstępem Bogdana Suchodolskiego (Warszawa 1976). Przedstawiono tu także portrety na pocztówkach - Stanisława Staszica oraz Hugona Kołłątaja.

W gablotach 3-5 zostały umieszczone edycje tekstów Konstytucji 3 Maja: Konstytucja 3 Maja czyli tzw. ,.Ustawa Rządowa" z dn. 3 V 1791 r. wraz z ustawą ,.Miasta nasze królewskie wolne w Państwach Rzeczypospolitej” i ..Zaręczeniem wzajemnem obojga narodów” wyd. przez Zdzisława Kaczmarczyka (Poznań, 1946); ..Konstytucja 3 Maja 1791. Statut Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji...” w opracowaniu Jerzego Koweckiego i z przedmową Bogusława Leśnodorskiego (Warszawa 1981); Konstytucja 3 Maja w opracowaniu Jerzego Łojka (Lublin 1989) oraz faksymile rękopisu Ustawy Rządowej z Archiwum Głównego Akt Dawnych, wyd. z okazji 200-setnej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja (Wrocław 1991). Z wydawnictwa Yolumina Legum t. IX (Kraków 1889) pokazano początek tekstu: „Konstytucye Seymu pod związkiem Konfederacyi v Warszawie agitującego się od dnia 7 października v roku 1788 do dnia 31 maja roku 1792...”.

Wyłożone pocztówki przedstawiały kolejno: artykuł V Ustawy Rządowej z dnia 3 maja 1791 r. (rękopis, wł. Archiwum Gł. Akt Dawnych w Warszawie); uchwalenie Konstytucji 3 Maja 1791 r. (miedzioryt, rys. G.Tubert, ryt. J. F. Bolt); wstęp do Ustawy Rządowej z dnia 3 maja 1791 r. (rękopis); kartę tytułową wydania książkowego Ustawy Rządowej (z drukami M. Grólla); podpisy posłów i senatorów pod Ustawą Rządową.

Gablota 6. mieściła reprodukcje obrazów: Jana Matejki „Konstytucja 3 Maja 1791 r.” z albumu Polska. Naród a sztuka Marii i Bogdana Suchodolskich (Warszawa 1988); K. Wojniakowskiego „Konstytucja 3 Maja 1791” oraz portret Stanisława Małachowskiego, namalowany w 1790 roku przez J. Peszkę, z wydawnictwa albumowego Warszawa w wieku Oświecenia pod red. Andrzeja Zahorskiego (Wrocław 1986).

Gablota 7. zawierała druki ulotne tekstów pieśni i wierszy, m. in. Do rycerstwa polskiego i Na Hersztów Targowieckich J. U. Niemcewicza; Odę do Polaków Aleksandra Linowskiego; Do Kościuszki Alojzego Felińskiego; Nad rewolucyją dwóch narodów w Europie. 1792 oraz dwa barwne portrety: Tadeusza Kościuszki i księcia Józefa Poniatowskiego.

W kolejnych czterech gablotach znajdowały się opracowania dotyczące Konstytucji 3 Maja i Sejmu Czteroletniego, ułożone chronologicznie wg lat wydania.

Z druków XJX-wiecznych pokazano m. in.: Waleriana Kalinki Sejm Czteroletni t. I-II (Kraków 1880); Joachima Lelewela Panowanie króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego (Warszawa 1831); Trzy konstitucje polskie 1791, 1807, 1815 które porównał i różnicę w nich rozważył Joachim Lelewel w roku 1831 (Poznań 1861); Stanisława Starzyńskiego Konstytucja Trzeciego Maja na tle współczesnego ustroju innych państw europejskich. (Lwów 1892) i Władysława Smoleńskiego Ostatni rok Sejmu Czteroletniego (Kraków 1896). Reprodukcje rysunków J. P. Norblina z wydawnictwa albumowego Alicji Kępińskiej Sejmiki w rysunkach J. P. Norblina (Warszawa 1958) były uzupełnieniem ilustracyjnym wymienionych druków.

Z opracowań wydanych na początku XX wieku i w okresie międzywojennym wyłożono m. in.: Bronisława Dembińskiego Źródła do dziejów drugiego i trzeciego rozbioru Polski. 1.1: Polityka Rosyi i Prus wobec Polski od początków Sejmu Czteroletniego do ogłoszenia Konstytucji Trzeciego Maja. 1788-1791 (Lwów 1902); Czesława Nanke Szlachta wołyńska wobec Konstytucji Trzeciego Maja (Lwów 1907); Oswalda Balzera Konstytucja Trzeciego Maja. Reformy społeczne i polityczne ustawy rządowej z r. 1791 wydane w serii „Studia nad Historią Prawa Polskiego”, t. II, z. 5 (Lwów 1907); Jana Marcińczyka O Konstytucji 3-go Maja (Lublin 1918); Henryka Mościckiego Konstytucja 3-go Maja 1791 (Warszawa 1926); Juliusza Nowaka Satyra polityczna Sejmu Czteroletniego (Kra-