2121402135

FOLIA BIBLIOLOGICA XLVIII/XLIX 2006/2007

Anita Has-Tokarz

MIĘDZY SŁOWEM A OBRAZEM: AFILIACJE LITERATURY I FILMU (PERSPEKTYWA KOMPARATYSTYCZNA)

Literatura i film to obszary reprezentujące dwa odmienne systemy semioty-czne. Jak słusznie dostrzega Seweryna Wysłouch:

Konfrontacja słowa i obrazu otwiera całą serię problemów. Znak jest elementem jakiegoś systemu i nawet wyizolowany „pamięta” o nim. Dlatego analiza pojedynczych znaków prowadzi nieuchronnie do pytań o systemy, z których znaki te zostały wzięte.¹

Celem niniejszego artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie - na jakich płaszczyznach i w jakim zakresie możliwa jest koegzystencja pomiędzy inno-rodnymi znakowo układami, tj. literaturą a filmem. Charakterystyka zależności literacko-filmowych wiąże się z określeniem statusu ontologicznego sztuki literackiej i filmu oraz wskazaniem ewentualnych paralel bądź dysonansów bytowych obu dziedzin, które to zagadnienia postaramy się omówić w niniejszym studium. Na początek jednak konieczne jest określenie cech istotnych i specyficznych poddawanych analizie porządków komunikacyjnych.

Odpowiedź na pytanie - czym jest literatura i jakie są jej wyróżniki, należy do podstawowych zadań wiedzy o literaturze. Jest to sporna i trudna do rozstrzygnięcia kwestia. Jak dotąd nie udało się sformułować ścisłej i powszechnie obowiązującej definicji literatury, mimo podejmowanych prób, począwszy od Poetyki Arystotelesa, aż po najnowsze ujęcia teoretycznoliterackie.² Nazwa literatura z reguły używana jest w odniesieniu do literatury pięknej, czyli

1

S. Wysłouch, Literatura a sztuki wizualne, Warszawa 1994, s. 14.

2

<1 • • • •

Omówienie stanowisk teoretyków w dyskusji dotyczącej rozumienia pojęć literatura, litera-ckośćy literackość literatury zawierają prace: S. Dąbrowski, Literatura i literackość. Zagadnienia, spory, wnioski, Kraków 1977; idem, Zagadnienie określeń i wyznaczników literackości_y [w:] Pro-bierny teorii literatury. Seria 2: prace z lat 1965-1974, t. 2, wyd. 2 poszerzone, wybór i oprać.