Studia i Refleksje 11
wielu spraw, inne rozłożenie akcentów nie musi być szkodliwe, rozpraszające siły ruchu młodzieżowego, jego jedność / w sensie ideowopolitycznym /, a wręcz przeciwnie - może i powinno wzbogacać udział młodych z różnych środowisk w rozwoju Polski we wszystkich dziedzinach.
Był to swego rodzaju powrót lub lepiej - nawiązanie do sytuacji sprzed roku 1948, kiedy istniały organizacje środowiskowe, będące w pewnym stopniu młodzieżowymi przybudówkami partii politycznych: Związek Walki Młodych. Organizacja Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych, Związek Młodzieży Wiejskiej „Wici". Związek Młodzieży Demokratycznej.
Dorobek wychowawczy tych organizacji, zróżnicowany, czasami dyskusyjny z punktu widzenia kierunku rozwoju kraju, ale bogaty i nośny, został w dużym stopniu zaprzepaszczony przez ZMP. który glajchszaltował. me uwzględniał odmienności uwarunkowań i specyfiki różnych środowisk młodzieży, zróżnicowania metod działania itp.
Prosta kontynuacja działalności tych organizacji bądź ich po prostu odtworzenie po VIII Plenum KC PZPR - me były możliwe ani zasadne Inne były czasy, inne potrzeby, inny etap rozwoju kraju niż w latach 1945-1948 Natomiast wykorzystanie doświadczeń tych związków młodzieży, zaadaptowanie do nowych warunków celów programowych, metod i form realizacji, okazało się możliwe i w wielu przypadkach bardzo płodne. W odniesieniu do ZMS będzie o tym szerzej w dalszej części tego szkicu.
Za datę narodzin ZMS zwykło się przyjmować 3 stycznia 1957 roku. kiedy to wspólna narada krajowa aktywu Rewolucyjnego Związku Młodzieży i Związku Młodzieży Robotniczej podjęła uchwałę o połączeniu obydwu związków w jedną organizację pod nazwą Związek Młodzieży Socjalistycznej. Był to niewątpliwy sukces, choć nosił znamiona kompromisu ideowopolitycznego. przy czym retoryka radykalna, bardziej właściwa dla RZM, nadawała ton pierwszym dokumentom programowym powstającej organizacji. Powołanie ZMS zamykało pewien etap poszukiwań i dyskusji nad kształtem organizacyjnym i charakterem programowym tego związku młodzieży, wyznaczało jego środowiskowe granice Bazą członkowską ZMS miała być przede wszystkim młodzież robotnicza ze środowisk wielkoprzemysłowych oraz młodzież ucząca się w miastach - uczniowie szkół średnich i studenci. Dokumenty programowe ZMS. przyjęte na naradzie połączeniowej ZMR i RZM, przede wszystkim deklaracja ideowopolityczna, podkreślały robotniczy charakter Związku, chociaż środowisko młodzieży uczącej się, przede wszystkim szkolnej, stanowiło