2212788577

użycie innego elementu i wkomponowanie go w strukturę frazeologizmu wydaje się nadawcy komunikatu lepszym rozwiązaniem: nie zasypywać gruszek w popiele - nie zasypiać gruszek w popiele, wilcza przysługa - niedźwiedzia przysługa.

„Najczęściej spotykanym sposobem modyfikacji związków frazeologicznych (...) jest substytucja jednego z komponentów lub - rzadziej - dwóch komponentów. Modyfikacje struktury wprowadzają zmiany semantyczne prowadzące do reinterpretacji połączenia, zestawienia postaci tradycyjnej i zmodyfikowanej. Typ modyfikacji zależy od relacji pomiędzy komponentem wymienianym i wymieniającym’’ (Stawnicka 2000: 208), np:

Gdzie Rzym, gdzie Krym, a gdzie Polska (Gdzie Rzym, gdzie Krym, gdzie karczmy babińskie)', (Rechtsiegel 1984: 179).

Rozróżnia się 3 rodzaje modyfikacji z wymianą komponentu leksykalnego (Stawnicka 2000: 108-109):

1)    nowy element ma podobną formę dźwiękową, chleb na wagę złotego („Wprost” 14.01.1996) - coś jest na wagę złota <coś rzadko występujące, mające wielką wartość>

2)    między dwoma elementami zachodzi relacja antonimiczna: Biało na białym: siła wiosenno-letniej bieli sukni, spódnic, spodni, butów zabawi nas od stóp po sam czubek głowy („Gazeta Wyborcza" 29.04.1994) - czarno na białym <w sposób oczywisty, niezbicie>

3)    między dwoma elementami nie zachodzi żadna relacja semantyczna oraz nie posiadają one podobnej formy dźwiękowej: bujanie w fotelach („Wprost” 26.09.1989) - bujać w obłokach <myśleć o rzeczach nierealnych>.

W przypadku wymiany komponentu leksykalnego często zdarza się, że odbiorca komunikatu zaskakiwany jest nieoczekiwanym lub niezwykłym zakończeniem frazeologizmu: „Co było a nie jest - nie pisze się w ankiecie personalnej" (Buttler 1974: 143).

Innowacja kontaminująca (kontaminacja) powstaje w wyniku skrzyżowania dwóch frazeologizmów, które charakteryzują się bliskością znaczeń i tożsamością barwy, np. grać główne skrzypce (kontaminacja frazeologizmów grać pierwsze skrzypce i grać główną rolę), (Bąba 1983: 24).

„Kontaminacje żartobliwie bawią anatomiczną zmianą sensu w stosunku do związku -pierwowzoru, niekiedy sprzecznością charakteru stylistycznego zespolonych związków, np. nie zaglądaj za często do kielicha goryczy, myjcie owoce zakazane, śpią jak kamień rzucony na szaniec” (Buttler 1974: 147).

Często kontaminowane są także związki frazeologiczne, które zawierają jakiś wspólny element, aczkolwiek ich znaczenie jest całkiem odmienne.

41