2212788581

związana ze zmianą funkcji syntaktycznej poszczególnych elementów frazeologizmu. Właściwy efekt powstaje wtedy, gdy norma ściśle określa kolejność członów związku: pięć gołąbków brodzi w gzyms, drugi za jednym, trzeci za drugim (por. Pajdzińska 1993: 83).

Na zakończenie przeglądu klasyfikacji frazeologizmów w postaci zmodyfikowanej celowym wydaje się zwrócić również uwagę na rodzaj modyfikacji, polegającej na przekształceniu formalnej struktury związku, w wyniku której zmodyfikowany związek zyskuje treść przeciwstawną w stosunku do treści związku tradycyjnego (Dziamska 1995: 199). Na tej podstawie możemy rozróżnić 3 mechanizmy tworzenia antonimicznych modyfikacji stałych związków wyrazowych:

1.    wymiana składnika frazeologizmu na antonimiczny, np. przekonać się na cudzej skórze - modyfikacja związku przekonać się na własnej skórze

2.    wprowadzenie elementu negacji do związków występujących zwykle w postaci twierdzącej, np. kurtyna nie zapada - modyfikacja związku kurtyna zapada

3.    pominięcie partykuły przeczącej w związkach mających tradycyjnie formę zaprzeczoną, np. idziemy do wójta - modyfikacja związku do wójta nie pójdziemy (Dziamska 1995: 199-207).

Przekształceniom, mającym na celu zmianę treści frazeologizmu na przeciwstawną, mogą towarzyszyć inne, omówione wcześniej zabiegi modyfikacyjne.

4. Modyfikacja frazeologiczna czy błąd frazeologiczny?

Badania dotyczące powstawania błędów frazeologicznych niezmiennie pozostają w kręgu zainteresowania językoznawców. Niejednokrotnie stają oni wobec dylematu - czy zastosowana modyfikacja frazeologiczna jest dopuszczalna, czy wykroczenie poza normę językową może być w danym przypadku zaakceptowane. Jedną z podstawowych trudności jest wyznaczenie granicy między błędem a świadomie zastosowaną modyfikacją.

„Przyczyną błędów we wszystkich wypadkach jest bierność myślowa, której następstwem jest nadużycie tożsamości jakiegoś elementu językowego¹¹ (Doroszewski 1950: 1).

Błędy powstają w dużej mierze w zakresie stałych związków i polegają np. na zamianie kolejności elementów związku, czy też na nieprawidłowym zestawieniu komponentów związku pod względem treściowym. Błędy w związkach łączliwych i luźnych dotyczą błędów w składni lub polegają na niezharmonizowaniu pod względem

43