2251774214

RECENZJE 119

rokim marginesie. Już zewnętrzny wygląd wskazuje, że mamy przed sobą poważną monografję, dążącą do rozjaśnienia dziejów jednej z najstarszych bibljotek pruskich.

Cały okres rozwoju Bibljoteki od jej powstania t. j. od r. 1529 do przeniesienia z zamku do specjalnie w tym celu wzniesionego budynku w r. 1810, dzieli Kuhnert na cztery okresy, które poprzedza ogólnym wstępem, mającym zaznajomić czytelnika ze stanem zasobów bibljotecznych w starych bibljotekach pruskich.

Niestety to ostatnie jego życzenie zostało tylko w sferze zamierzeń. Wprawdzie zaczyna opis dziejów już od r. 1191, t. zn. od założenia Zakonu Krzyżowego, lecz w tym przeglądzie nie wychodzi dalej za sprawy ogólnie znane, a to może i dlatego, że nie miał ma-terjału przedstawiającego ten okres.

Po tym krótkim wstępie przechodzi autor do istotnej historji Bibljoteki, przedstawiając jej rozwój od r. 1529. Na podstawie jego opowiadania jasno rysuje się rola Albrechta, który w przeciwieństwie do dawnych panów Prus — Zakonu Krzyżackiego — poświęca Bibljotece wiele starań oraz nie szczędzi środków finansowych, czego najlepszym wykładnikiem jest fakt, że już w r. 1540 ma Bibljoteka dzieł 1.300, oprawnych w 800 wol. Z przed r. 1520, t. zn. z przed czasów Albrechta pochodzi tylko 130 wol., reszta zaś, to nabytki z o-kresu jego panowania, które jeszcze za jego życia powiększyły zbiory do liczby 900 wol. Nabytki te powstały przedewszystkiem w drodze kupna, za pośrednictwem studentów, bawiących na studjach w zagranicznych uniwersytetach, a interesujące jest dla naszej nauki, że i w Krakowie czyniono zakupy, co wyjaśni nam losy niejednego rękopisu polskiego pochodzenia.

Omawia następnie Kuhnert działalność pierwszego bibljotekarza Feliksa Kóniga, zwanego Polyphemusem, podając szczegółowo jego metodę pracy bibljotecznej. Typ i podział katalogu, zaprowadzonego przez Kóniga, przedstawia niesłychanie szczegółowo, jak niemniej i sprawę uposażenia Bibljoteki w inwentarz i środki finansowe, przyczem jedno z pierwszych miejsc w opisie dziejów każdego nowowstępującego bibljotekarza zajmuje, obok curriculum vitae, kwestja uposażenia, co w rezultacie powiększyło rozmiary dzieła przynajmniej o ^x/₅ jego objętości.

Okres rozkwitu Bibljoteki, który zaczął się w czasach Kóniga, trwał nieprzerwanie do końca życia Albrechta, lecz nie odnosi się on do nabywania rękopisów, gdyż liczba ich aż do r. 1800 zupełnie się nie powiększyła. Natomiast wspaniale rozwija się zbiór druków, których liczba wzrasta, szczególnie w dziale teologji protestanckiej, na której nabywanie Albrecht kładzie nacisk szczególny. Lecz podobnie jak Kónig, również i jego następcy nie liczą się z potrzebami czytelników, lecz w zakupywaniu dzieł kierują się przedewszystkiem wła-snemi zainteresowaniami, z powodu czego poszczególne działy wzrastają niewspółmiernie.

Niemniej jednak podwaliny, położone pod rozwój Bibljoteki, po-