2278215452

Marcin Waszak

ni. i

Istotą decentralizacji w Polsce, która dokonała się w dużej mierze już wraz z wprowadzeniem samorządowych gmin, było według J. Regulskiego przełamanie pięciu monopoli państwa komunistycznego: „w sferze politycznej, funkcji władzy publicznej, własności i gospodarki komunalnej, finansów publicznych oraz administracji i personelu administracyjnego.”⁹ Decentralizacja miała być też remedium na rozrośnięty aparat administracyjny. Kontynuując myśl J. Regulskiego, ograniczanie obecności państwa może odbywać się w dwóch formach: poziomej oraz pionowej. Pierwsza oznacza wycofanie się z obszarów, gdzie władztwo państwa nie jest konieczne (np. prywatyzacja, deregulacja). Druga z form to ograniczenie uprawnień, które muszą pozostać w gestii państwa, ale niekoniecznie muszą być wykonywane przez organy centralne. Tutaj można wyróżnić dekoncentrację (przekazywanie zadań w ramach struktury administracji centralnej do struktur terenowych) i decentralizację (przekazywanie zadań do niższych szczebli wraz z prawem do niezależności i samodzielności)¹⁰.

Samorządowcy, czyli główni beneficjenci reformy administracyjnej, podkreślali silny opór, z jakim ze strony administracji centralnej spotkał się zaplanowany na wielką skalę projekt decentralizacji. Kompetencje instytucji, funduszy i agencji szczebla centralnego miały zostać przekazane samorządom, nie wszystko jednak odbyło się zgodnie z założeniami twórców reformy. Lobby resortowe okazało się na tyle skuteczne, aby obronić przed decentralizacją szkoły artystyczne i nieruchomości Agencji Mienia Wojskowego oraz Krajowy Urząd Pracy, zlikwidowany dopiero w 2002 r. Konieczne okazało się odłożenie likwidacji innych agencji i funduszy, częściowo tylko udało się zdecentralizować fundusz ochrony środowiska. W konsekwencji szacuje się, że samorządy pozbawiono 40% kompetencji pierwotnie planowanych^{1 2}. Tendencja do rozrastania rządowej administracji niezespolonej kosztem samorządów była zauważalna długo po reformie - J. Regulski zwraca uwagę na osłabianie powiatów poprzez systematyczne odbieranie kompetencji staroście i zmniejszenie liczby podlegających mu służb, inspekcji i straży (oderwanie służb sanitarnych i weterynaryjnych od urzędów powiatowych)¹².

1

⁹ J. Regulski, Samorząd III Rzeczypospolitej: koncepcje i realia, Warszawa 2000, s. 371-372.

Tamże, s. 369-370.

2

   A.K. Piasecki, Samorząd terytorialny i wspólnoty lokalne, Warszawa 2009, s. 187.

¹²    J. Regulski, Samorządna Polska, Warszawa 2005, s. 160.