244277286

2. DOBRA OSOBISTE W PRAWIE CYWILNYM

2.1.    Zagadnienia ogólne

Przepisy prawa cywilnego nie zawierają dokładnej definicji dóbr osobistych. Bliższe wyznaczenie przez Kodeks cywilny¹⁴ zakresu ochrony tych dóbr dokonuje się przez wskazanie przykładowych, uznawanych przez system prawny, wartości najbliższych człowiekowi. Niewyczerpujący ich wykaz zawiera art. 23 k.c., który stwierdza, że są to wartości obejmujące fizyczną i psychiczną integralność człowieka, jego indywidualność oraz godność i pozycję w społeczeństwie, które to wartości stanowią przesłankę samorealizacji osoby ludzkiej.

Przykładowy katalog dóbr osobistych wymienionych w art. 23 k.c. ma charakter otwarty co oznacza, że ich zakres określony w doktrynie i orzecznictwie, pod wpływem kształtujących się w społeczeństwie poglądów, nieustannie się powiększa¹⁵. Tendencja ta stanowi nie tylko wyraz wzrastającego uznania dla osoby ludzkiej, ale jest zarazem odpowiedzią na mnożące się zagrożenia wywołane rozwojem techniki oraz nieodpowiedzialnym korzystaniem z wolności będącej darem ustroju demokratycznego. Polskie prawo nie przedstawia wyczerpujący i niezmienny katalog dóbr osobistych, ponieważ poszczególne dobra osobiste pojawiają się i znikają w miarę przemian w sferze pojęć danego społeczeństwa¹⁶.

Zakres ochrony dóbr osobistych uregulowany jest w art. 24 §1 k.c. Przepis te określa sferę roszczeń przysługujący osobie, w przypadku której dopuszczono się naruszenia dobra osobistego. Oznacza to, że w razie dokonanego naruszenia, można zażądać, aby osoba która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia ich skutków, lub zaprzestała czynności powodujących zagrożenie dóbr osobistych. Na mocy tego przepisu osoba pokrzywdzona może również zażądać zadośćuczynienia lub odszkodowania pieniężnego na zasadach ogólnych, a po nowelizacji kodeksu cywilnego¹⁷ w 1996r., na mocy art. 24 §2 k.c. osoba pokrzywdzona w przypadku gdy naruszenie jej dóbr osobistych wywołało u niej szkodę majątkową może również zażądać jej naprawienia.

2.2.    Charakter praw podmiotowych

Ochrona dóbr osobistych zagwarantowana w prawie cywilnym zakłada przyznanie jednostce praw podmiotowych, oznaczających przyznaną i zabezpieczoną przez normę prawną oraz wynikającą z konkretnego stosunku prawnego sferę możności postępowania w określony sposób. Prawa podmiotowe służą do opisu stosunku prawnego jednego podmiotu wobec innych podmiotów, a prawa te wyznaczają normy prawne, które są źródłem stosunku cywilnoprawnego¹⁸.

⁴    Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. Dz. U. z dnia 18 maja 1964 nr 16 poz. 93, z późn. zm.

⁵    Z. Radwański: op. cit. s. 156 -157

⁶    A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk: Prawo Cywilne - zarys części ogólnej. Warszawa 1998r. s. 182

⁷    po nowelizacji z 23.08.1996 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny, Dz. U. Nr 114 z dnia 27.09.1996 r., poz. 542

⁸    S. Grzybowski: op. cit. s.40

9