2525393938

.‘380    Z. Kwaśny

posiadających odpowiednią jego ilość, a równocześnie nie można go było szybko skierować do zakładu, który już nie miał zapasu ⁷¹.

Utrzymywanie się na ogół dostatecznego, aczkolwiek w niektórych wypadkach niewystarczającego, zaopatrzenia zakładów w węgiel pod względem ilościowym to jedna strona tego zagadnienia. Należy również zwrócić uwagę na pewne zmiany w zakresie gatunków dostarczanego węgla. Idzie nie tylko o stwierdzenie, czy np. nie miało miejsca stałe ich pogarszanie, ale również o przekonanie się, czy nie dostarczano na zmianę lepszego i gorszego gatunku węgla. Oba te wypadki występowały i najczęściej wpływały niekorzystnie na proces produkcyjny. Zmiany gatunków węgla pociągały bowiem w niektórych zakładach konieczność badania jego właściwości celem przeprowadzenia ewentualnych zmian w procesie produkcji⁷². Stałe dostarczanie gorszego jakościowo węgla oznaczało poważne zmniejszenie wartości przydziałów. Przykładem tego rodzaju postępowania było dostarczanie węgla papierni w Dąbrowicy z kopalni „Jaworzno⁴*⁷³. Przeprowadzone w marcu 1942 r. badania jego jakości i porównanie wyników z poprzednio otrzymanym węglem wykazały, że był on bardziej wilgotny, dawał więcej popiołu przy spalaniu, a jego wartość opałowa zmniejszyła się z 7058 do 3265 kalorii.

Tak więc przy takich samych dostawach pod względem ilościowym otrzymywano przeszło o połowę mniej wartościowy węgiel pod względem kalorycznym.

Zaopatrzenie zakładów w gaz oraz w energię elektryczną określano na ogół jako wystarczające, chociaż i w tym wypadku zdarzały się niekiedy skargi na zbyt małe przydziały⁷⁴. Podołanie przez gazownię za-potrzebowaniu ze strony zakładów przemysłowych i ludności cywilnej, zwłaszcza po przeniesieniu szeregu zakładów przemysłu zbrojeniowego i napływie ludności z terenów bombardowanych, możliwe było zasadniczo dzięki przeprowadzonej na początku wojny rozbudowie gazowni. Obok tego prowadzono akcję propagandową w sprawie oszczędzania gazu, zmieniano opalanie gazem niektórych urządzeń na inne, ustalano normy jego zużycia itp. Warto dodać, że w porównaniu z latami przedwojennymi produkcja gazowni wzrosła o 300% ⁷⁵.

⁷¹    Spr. IPH, 5 V 1942, oraz OIG, 25 I 1944.

⁷²    Por. przyp. 70.

⁷³    Spr., 24 III 1942.

⁷⁴    Spr., 26 III 1942, zakłady gumowe w Podgórzynie. W sprawozdaniu z zakładów wapienniczych w Pilchowicach zwracano natomiast uwagę na zmniejszenie dostaw energii elektrycznej (Spr., 8 IV 1942).

^7j Spr. OIG, 25 I 1944. Sposób wprowadzenia norm oszczędnościowych był niekiedy bardzo krzywdzący dla niektórych zakładów. Tak np. zarządzono zaoszczędzenie w styczniu i lutym 1944 r. 10% energii w stosunku do jej zużycia w listopadzie