2649164136

ANNA NIKICIUK

jest bardzo złożonym elementem doświadczenia. Obejmuje on nie tylko wiedzę o własnych cechach, ale także o wartościach, którymi jednostka kieruje się w swoim postępowaniu, zawiera także komponentę emocjonalną, wyrażającą się w postawie wobec samego siebie, w sposobie oceniania siebie" (Brzezińska 1973, s. 88).

Zaburzenia w funkcjonowaniu samooceny prowadzą do nieprzystosowania (Podgórecki 1976). Miarą poziomu samooceny jest stopień zbieżności między „ja realnym" i „ja idealnym". Stopień zbieżności tych dwóch czynników jest istotnym czynnikiem determinującym zachowanie jednostki. Zarówno osoby o małej zbieżności „ja realnego" i „ja idealnego" (niski poziom samooceny), jak i osoby o bardzo dużej zbieżności „ja realnego" i „ja idealnego" (wysoki poziom samooceny) charakteryzują się niekorzystnym funkcjonowaniem (Kulas 1986, s. 69-70). Według Reykowskiego (1975, s. 789), wielkość rozbieżności między „ja realnym" a „ja idealnym" określa stan napięcia emocjonalnego i motywacyjnego. Napięcie to jest tym silniejsze, im większa jest rozbieżność między wspomnianymi elementami. „Kiedy więc ta rozbieżność jest zbyt duża, człowiek będzie odczuwał silne napięcie, ale to napięcie nie będzie pobudzało go do działania, ponieważ nisko ocenia szanse powodzenia tego działania. Powstaje wtedy poczucie beznadziejności czy nieszczęśliwości, charakterystyczne dla tzw. złego przystosowania".

Jak wynika z badań K. Ostrowskiej (1981), u młodzieży niedostosowanej społecznie występują zaburzenia oraz rozbieżności w samoopisie i samoocenie. Młodzi ludzie preferują także inny system wartości niż osoby przystosowane. W obrazie własnej osoby niedostosowanych społecznie występują dwie warstwy wzajemnie się wykluczające:

-    przypisanie sobie cech, które są wysoko oceniane w społeczeństwie;

-    postrzeganie siebie jako jednostki, która przegrała dotychczasowe życie, jest

nieśmiała i niezaradna w życiu, z poczuciem mniejszej wartości.

Poziom samooceny i jej zaburzenia mają więc istotny wpływ na niedostosowanie społeczne, na stosunek do napotykanych trudności oraz pobudzanie lub hamowanie aktywności jednostki.

Muzykoterapia

Jednym z wielu sposobów terapii samooceny jest muzykoterapia. Współdziała ona z osobowością pacjenta, jest elementem, który może doprowadzić do wewnętrznego ładu w sferze psychicznej, stworzyć harmonię sił i działań, ukształtować pozytywny obraz własnego „ja" i lepsze perspektywy na przyszłość. Ma to duże znaczenie dla oddziaływań resocjalizacyjnych, gdyż muzyka jest środkiem zmieniającym nastrój, wzbudzającym różne emocje i uczucia (Strycharska-Gać 2002, s. 112). Muzyka jest najbardziej komunikatywną i sugestywną sztuką, przezwycięża zaburzenia kontaktu, jest kluczem otwierającym „najgłębsze warstwy" osobowości człowieka łatwiej i szybciej niż słowo mówione (Machalski 1974). W tak częstych trwałych zaburzeniach przystosowania, jakimi są psycho-

86

SZKOŁA SPECJALNA 2/2005