2711906071

pełniejszy i wszechstronniejszy obraz zjawiska kształtowania się i rozwoju samodzielnego politycznego ruchu chłopskiego, oest faktem niezaprzeczalnym, ze postawa działaczy terenowych, w poważnym stopniu kształtowana przez najbliższe im środowisko, bardzo często różniła się w sposób zasadniczy od szczegółowych koncepcji i planów ludzi kierujących stronnictwem. Pomijanie tego aspektu Już niejednokrotnie stanowiło przesłankę do oceniania całego ruchu ludowego, względnie poszczególnych jego działaczy w sposób schematyczny i mało obiektywny, a nawet krzywdzący • Podobnie w wielu przypadkach odmiennie rysuje się ocena poszczególnych stronnictw na

gruncie lokalnym, szczególnie jeśli chodzi o ich ocenę klasową,często odbiegającą od klasycznego już niemal klasyfikowania na stronnictwa chłopów biednych i bogatych^. Sformułowanie powyższe nie oznacza oczywiście, że

brak było antagonizmów w łonie samej klasy chłopskiej, względnie, że programy poszczególnych ugrupowań nie formułowały koncepcji uwzględniających interesy poszczególnych określonych warstw, ale nie były one, przynajmniej do pewnego czasu, ani tak odbierane przez szerokie masy chłopskie, ani też nie taki był cel ich autorów.

Należy podkreślić że w całym ruchu ludowym omawianego okresu nie było zasadniczych różnic programowych co do generalnej koncepcji ustroju agrarnego. Wszystkie stronnictwa zakładały dążenia do utworzenia "samodzielnych gospodarstw chłopskich", różnice zaś polegały głównie w poglądach na formy i metody osiągnięcia tego celu⁷. Wydaje się, że u podstaw takiego ujęcia leżał pewien błąd natury metodologicznej polegający no u-znawaniu za program tego, co określić można metodą i formą. Nia było bowiem na terenie wsi, przynajmniej do 1923 r., klasyfikacji działaczy ludowych z punktu widzenia ich pozycji materialnej, a także nie ona decydowała o

W. Kowalski podczas dyskusji na posiedzeniu Rady Naczelnej stronnictwa Ludowego w 1949 r. stwierdził, że "Ruch ludowy stał się bowiem po-pychadłem między szeregami burżuazji i ziemioństwa". Ruch ludowy w walce o sprawiedliwość, dobrobyt i pokój. /Sprawozdanie z obrad Rody Naczelnej Stronnictwa Ludowego w dniach 17, 18 i 19 czerwca 1949, Warszawa 1949, s. 166/. Podobnym przykładem może być również przyjmowana do niedawna ocena działalności Wincentego Witosa, a na omawianych terenach Franciszka Stachnika. Por. Pamiętny rok 1933. W 25 rocznicę rewolucyjnych walk chłopskich w województwie rzeszowskim. Rzeszów 1958.

^ Wydaje się, że długo punktem wyjścia do oceny poszczególnych stronnictw chłopskich były.wspomniane wyżej obrady Rady Naczelnej, a w szczególności referat programowy W. Kowalskiego, w którym znalazło się sformułowanie, iż "Bogaci chłopi byli dodatkowym stadem hien, które ciągnęły za

obozem burżuazyjnym i ogryzały niedojedzone resztki z rzadka tylko dobierając się do całego kęsa". W. Kowalik i, Dorobek ideowy ruchu ludowego. Ruch ludowy w walce..., s. 15.

⁷ E. Kulwicki, Koncepcje ekonomiczno-społeczne ruchu ludowego w latach 1918-1931, Warszawa 1971; Koncepcjo ustrojowe w programach głównych obozów politycznych. "Dzieje Najnowsze" 1969, R. I; Cz. W y-c e c h, Społeczna gospodarka rolna w polskiej myśli politycznej. Warszawa 1963.

4