2795179497

podróżnicy, powieść z epoki napoleońskiej, przedstawia losy chłopca, który wybrał się na poszukiwanie ojca, wiarusa napoleońskiego, czując ciężar sieroctwa w domu obojętnej starej babki. Stowarzyszony z podejrzanymi włóczęgami zostaje wyratowany z opresji przez dobrego Kamila, który zastąpi mu ojca i odprowadzi do domu.

Znany dziennikarz i reporter Jean Duchć pokusił się

0    przedstawienie francuskim dzieciom całokształtu dziejów Francji. Cale tycie Marianny to pełna metafor i dowcipnych aluzji opowieść w formie dialogu ze słuchaczami o dzieciństwie

1    dorastaniu małej dziewczynki, w której oczywiście poznajemy Francję. Przełożona na język polski, wydana z dowcipnymi rysunkami niezrównanego Bogdana Butenki, książka byłaby za trudna dla młodzieży polskiej, gdyby nie opatrzono jej szczegółowymi przypisami. O ile cierpliwy czytelnik zechce systematycznie posługiwać się komentarzem, odniesie z lektury niewątpliwą korzyść. Przyjemność znajdą w niej ci. którzy znają już dobrze historię Francji.

Powieść czysto przygodowa współczesna, połączona z opisem dzikiej przyrody ma stale zapewnione powodzenie. Prymitywne warunki życia, ustawiczne zagrożenie bohatera trzymają w napięciu czytelnika. Już w roku 1957 została przełożona na język polski powieść jednocząca te właśnie elementy. N. R. Teldy’ego Siedem słońc na śniegu to awanturnicza historia osadzona w realiach północnej Ameryki. Młody geolog zaginął bez wieści, a ścigają go krzywdzące posądzenia. Jego młodszy brat postanawia odnaleźć brata i zdemaskować wrogów oskarżających go o popełnienie przestępstwa. Uprosiwszy znajomego trapera udaje się z nim dzikimi szlakami w niedostępnych puszczach Kanady na poszukiwania brata i po wielu nadludzkich wysiłkach osiąga swój cel. Opowiadana przez kilkunastolatka akcja trzyma młodego czytelnika w ustawicznym napięciu. Siedem słońc na śniegu — to wspaniałe zjawisko przyrody zaobserwowane przez bohatera.

Niezwykle ciekawą postacią jest należący dziś do francuskiej elity naukowej Haroun Tazieff, z pochodzenia Gruzin, urodzony w Warszawie (1912). Profesor wulkanologii, jeden z twórców tej nowej gałęzi nauk geologicznych, łączy w sobie zamiłowania naukowe i turystyczne. Przebadał tereny afrykańskich wulkanów, schodząc sam w karkołomnych wyprawach w głąb kraterów. Plon swoich spostrzeżeń wzbogaconych barwnymi zdjęciami wybuchów, dymów i potoków lawy przekazał nie tylko uczonym wulkanologom. ale i szerokim rzeszom czytelników i kinomanów. Jego filmy dotarły i do Polski, a dwie w formie pamiętnika pisane książki zostały przełożone przez T. fcercmskiego: Kratery w ogniu (1958) i Woda i ogień (1959). Wzmaga się w sześćdziesiątych latach moda na powieści i reportaże związane z wyczynami fascynującymi czytelników, przede wszystkim nastolatków. Tworzą tę literaturę nie zawsze zawodowi pisarze i ma ona wówczas interesujący posmak autentyzmu. Do takich pozycji należy Podniebny lot Andrć Suire’a będący relacją o przygodach spadochroniarzy (1962). Parę lat później wydana książka Hermana Geigera ma podobny charakter — Pilot alpejskich lodowców pasjonuje młodych taterników. W szkołach polskich jako lekturę zalecano w 1969 r. książkę Le Serreca pt. Dookoła świata. Podręczniki literatury francuskiej dla młodzieży nazwiska tego nie wymieniają.

Natomiast znajduje się w Słowniku pisarzy dla młodzieży

Seghersa ¹ nazwisko Georges Blonda Z zawodu dziennikarz, jest autorem licznych reportaży, z których cztery tomy zostały przełożone na język polski: Tajemnicze flemingi (1969). Wielcy żeglarze (1971), Pacyfik i Atlantyk — oba tomy w 1977 r. (tł. J. Karczmarewicz-Fedorowska). Od przygody autentycznej do gatunku nowoczesnej science fiction przeszedł Maurice Vauthier, doktor praw, z zamiłowania pisarz. Na jęzvk polski z jego licznych powieści przełożono Planetę Kalgar (1971), fantastyczny dziennik wyprawy kosmicznej i szczęśliwego powrotu na ziemię. Gruna kilkorga ludzi została wytypowana do opuszczenia Ziemi, której zagrażała katastrofa atomowa. Mieli schronić się na planetę Kalgar, uznaną za odpowiednie miejsce do przeżycia kilkuset lat potrzebnych ziemi wyjałowionej przez wybuchy jądrowe, aby wróciła do stanu umożliwiającego odrodzenie nowego życia. Opis szczęśliwego bytowania na cudownej planecie przypomina stare fantazje o krainach wiecznej wiosny. Pełni radości mieszkańcy nie wiedzą jednak, że i Kalgarowi zagraża nieuchronna zguba. Dlatego mądry starzec rozkazuje grupie Ziemian opuścić ten „raj” i powrócić na Ziemię, gotową po trzystu latach do przyjęcia nowego pokolenia ludzi.

Spora część młodych czytelników chętnie wybiera książki, w których odnajduje podobnych sobie francuskich nastolatków, przeżywających konflikty wspólne w tym wieku wszystkim młodym we wszystkich krajach. Dla współczesn-j francuskiej powieści obyczajowej charakterystyczne jest zamówienie na sensacyjną przygodą, której nie szukali ich dawniejsi rownieśnicy rozczytani w spokojnych powieściach obyczajowych pani de Sćgur. Dziś nie wystarcza oois codziennych przeżyć — powieść obyczajowa, aby przyciągnąć czytelnika, musi dać mu pewną sensacyjną pożywkę.

Jedną z najbardziej cenionych wsoółczesnych autorek powieści dla młodzieży, która już w 1939 r. otrzymała zaszczytne wyróżnienie „Prix jeunesse”, jest Colette Vivier. Zrozumiała juz na początku swej kariery pisarskiej, że jej czytelnicy rekrutują się z kręgów o wiele szerszych niż elitarna garstka admiratorów pani de Sćgur. Zeszła więc z tematyką swych powieści do skromnych kamienic paryskich, zamieszkanych przez ludzi pracą zarabiających na chleb powszedni. Szczególnie chwalone we Francji są dwie powieści: Dom cicheqo izczęicia i oparta na realiach z czasów okupacji hitlerowskiej Kamienica na cztery wiatry. Niestety na język polski przełożono tylko jedną książkę — wydany w 1957 r. Rćmi i duch jest według nowej recepty powieścią obyczajową z silnie zarysowanym wątkiem sensacyjnym. Chłopiec wykrywa tajemnicę rzekomego „ducha" i niweczy niegodziwe plany przestępczej szajki. Wielkie powodzenie ma w Polsce Paul Bema. jeden z najsymatyczniejszych pisarzy francuskich dla młodzieży. W swoich pogodnych powieściach wprowadza grupę chowanych na ulicy wesołych, zaradnych, przedsiębiorczych dzieci, których akcje są stale kierowane jakąś społeczną myślą o pomocy dla innych. Podstawą opowiadania jest najczęściej sensacyjny wątek szczęśliwie rozwiązany dzięki sprytowi bohaterów. Koń bez głowy. Tajemniczy grajek, Rycerze złotego runa, a zwłaszcza dramatyczny ytlarm — relacja o powodzi zagraża-

10

1

Dicllonnaire Seghert des łcriratnt pour la jeunesse. autrurs de tanjue /ranęaUe. Parii 1969 s. 23.