20111 sanktuariasłowiań021

że omal nie stało się łupem właśnie tego odłamu Słowian, który osiedlił się na południu i na wschodzie Europy. Tu jednak dyplomacja bizantyjska odniosła duże sukcesy, przeciwstawiając jedne słowiańskie plemiona innym. Poważniejsze problemy pojawiły się dopiero w momencie powstania na słowiańskim wschodzie państwa ponadplemiennego.

Trzeba przyznać, że to samo imperium wschodnie, niejednokrotnie zagrożone przez Słowian, umiało im przekazać swoją kulturę wraz z własną formą chrześcijaństwa i na wicie wieków kształtowało charakter kultury Europy Wschodniej i Południowej.

Swojego rodzaju ironia losu sprawi, że z tej samej ludności słowiańskiej, która na przełomie V i VI wieku n.e. omal nie pogrzebała owego imperium, w tysiąc lat później pojawią się jego obrońcy na czele z władcą najpotężniejszego wówczas państwa słowiańskiego. Na nic to się nie zda, ale historia pełna jest takich paradoksów.

Stopniowo wyłaniały się wyraźnie trzy odłamy Słowian: 1. Słowianie zachodni obejmujący mieszkańców ziem polskich, Czech, Moraw i te plemiona, które wędrowały na zachód; 2. Odłam południowy na Bałkanach, później oddzielony od swych dawnych siedzib kolejnymi falami ludów koczowniczych, z których ostatnie, Węgry, pozostaną tu na zawsze; 3. Odłam wschodni na Rusi. W niniejszej książce zajmujemy się wyłącznie Słowianami zachodnimi. Na zachodzie rozegrał się największy dramat, jakiego doznała społeczność słowiańska. Tu też narodziły się ostatnie dwa państwa, które przetrwały wszelkie burze dziejowe: Polska i Czechosłowacja.

Zachodnia Europa ciągle nie mogła doczekać się stabilizacji. Brak było państwa czy państw, które mogłyby przywrócić jej dawną świetność. Jakby mało było jeszcze najazdów, rabunków i gwałtów, pojawił się nowy przeciwnik. W VII wieku n.e. na odległych pustynnych obszarach Półwyspu Arabskiego zrodziła się nowa idea, religia, a zarazem i konstytucja — islam. To on już wkrótce zjednoczył rozbite dotychczas koczownicze plemiona arabskie, aby doprowadzić je do wielkiego rozkwitu. W imię krzewienia nowej wiary ludy arabskie zajęły obszary Mezopotamii, Egiptu, opanowały północne brzegi Morza Śródziemnego, skąd przez Cieśninę Gibraltarską przeprawiły się na Półwysep Iberyjski i opanowały go. Dopiero za Pirenejami natrafiły na stanowczy opór.

Na obszarach dzisiejszej Francji z dotychczasowego chaosu wyłoniło się państwo Franków. Jego władca, Karol Młot, zadał Arabom druzgocącą klęskę i raz na zawsze wzbronił im wejścia w głąb Europy. Na widownię dziejową państwo Franków wnosiło nowe wartości, które stały się podwaliną organizacji zachodniej Europy, a i na ludy słowiańskie miało wpływ niemały.

Najpotężniejszy władca Franków, Karol Wielki, stał się niedoścignionym wzorem dla późniejszych władców Europy. Zjednoczył pod swym władaniem kraj od Pirenejów po obszary między Renem a Łabą, północną część Italii, wreszcie Panonię, nadał nową organizację swym ludom, założył podwaliny pod feudalna Europę. To on dostrzegł potęgę w masie ludów słowiańskich i wydał zakaz sprzedawania im broni.

Potężne państwo Karola Wielkiego nie przetrwało jednak swego twórcy. Starym zwyczajem, znanym u ludów, które nie wytworzyły jeszcze zasady pryncypia-tu, podzielił on je między swoich trzech synów, dając na wiele wieków powód do nie ustających wojen. Powstała więc na zachodzie późniejsza Francja, na wschodzie najbardziej interesujące nas państwo Ludwika Niemca, poprzednik późniejszych Niemiec, w środku wieczne zarzewie wojen — państwo Lotara.

Państwo niemieckie starało się przejąć później tra-

45