img245 (8)

36 Druidzi

Uważam, że MacCulloch nie mylił się w pierwszym swoim wniosku, i druidzi rzeczywiście występowali we wszystkich społecznościach celtyckich.

Diogenes Laertios podaje, iż zarówno w Galii, jak i Galacji istnieli Druidae oraz Semnotheoi. Zdaje się, że słowo Semnotheoi powtarza Laertios za autorem Magicusa (II w. p.n.e.) i Sotionem i prawdopodobnie jest ono synonimem słowa „druid'’. Klemens Aleksandryjski wspomina o obecności druidów w Galacji, podobnie czyni Cyryl Aleksandryjski i Stefanos z Bizancjum.

Profesor Stuart Piggott uważa, że:

Jeśli przyjąć nazwę „Galacja” za dobrą monetę, to nazwa miejscowa „Drunemeton” również powinna świadczyć na korzyść tezy o występowaniu druidów w Azji Mniejszej.

Drunemeton oznacza w języku celtyckim „dębową świątynię”; było to główne miasto galackich Celtów. Mimo iż jego dokładne położenie stanowi przedmiot spekulacji, to można wskazać na Pessinus, wcześniejsze centrum religijne Frygii, przejęte później przez plemię Tolistobogów (Tolistobogoii), jako prawdopodobne Drunemeton. Jednakże profesor Piggott zaleca ostrożność, jako że Strabon wszystkich Celtów nazywa Galatami - „cała rasa zwana Galijczykami lub Galatami” (Gallikon te kai Galatikon). Jak twierdzi Piggott, nie sposób mówić

0    druidach w Galacji z taką samą pewnością jak o druidach w Galii, jako że podane wiadomości mogą dotyczyć każdego miejsca w celtyckim świecie. Tym niemniej nazwa „dębowa świątynia” dla głównego ośrodka stanowi dosyć poważny argument. Arrian (Flavius Arrianus, ok. 85/90 - po 145/6 n.e.). Grek pochodzący z Nikodemii w Bitynii, a zatem bezpośrednio znający Galację, potwierdza, że stolicą Galacji było Drunemeton, „dębowa świątynia”, gdzie dwunastu wodzów (tetrarchów) spotykało się dorocznie z trzema setkami wybranych delegatów. Zebrani stanowili władzę naczelną Galatów. Według jego słów, w Drunemeton oddawali oni cześć swojemu odpowiednikowi Artemidy.

Uważa się, że najbliższym odpowiednikiem Artemidy, córki Zeusa

1    bliźniaczej siostry Apollina, była Brigit (Brygida), czyli „wyniesiona”, córka Dagdy, ojca bogów, patrona zdrowia i umiejętności, boga poezji i magii, czczonego w całym świecie celtyckim. Dagda był także „bogiem druidów”. Po raz kolejny pojawia się święty dąb, tym razem w niezbyt naturalnym dla siebie otoczeniu płaskowyżów dzisiejszej Turcji.

Lewis Spence zapytywał:

Czy ci tetrarchowie byli druidami oraz kapłanami i jednocześnie prawodawcami i zarządcami? Nie widzę żadnych powodów, by w to wątpić, choć dowody, które posiadamy, nie pozwalają na wysnucie jednoznacznego wniosku.

Niestety, żaden autor grecki czy rzymski nie napisał utworu poświęconego wyłącznie druidom ani w sposób wyraźny nie określił ich pozycji w celtyckim społeczeństwie. W każdym razie żaden taki utwór nie przetrwał do naszych czasów. Jedno jest jednak pewne - żaden z antycznych autorów nie pisał

0    druidach jako kapłanach, a druidyzm nie bywał określany jako religia.

MacCulloch zauważył, że współcześni autorzy, którzy usiłują identyfikować

druidów z „niearyjskimi” kapłanami, widzą w nich „kapłanów wiedzy tajemnej

1    ezoterycznej”. A. H. Allcroft w The Circle and the Cross (Koło i Krzyż, 1927) zgadza się z powyższą argumentacją i wskazuje, że druidyzm był „systemem wiedzy (disciplina), który z religii uczynił sposób na osiągnięcie władzy politycznej”.

MacCulloch twierdzi również, że:

Celtowie inaczej odnosili się do druidów niż zwycięzcy do pokonanych. Zwycięzcy zdają się czasami na znachorów podbitych ludów, ponieważ mają oni silniejszą magię lub większy wpływ na rodzime bóstwa.

Nie ma żadnych dowodów historycznych na to, że druidzi stanowili nieceltyc-kie kapłaństwo. Nawet spekulacje powinny bazować na faktach. A na jeden ważny fakt należy zwrócić uwagę: wiemy, że u Celtów istnieli kapłani, zwani gutuatri, czyli „przemawiający (do bogów)”. To galijskie słowo znajduje odpowiednik w irlandzkim guth „głos”. Istnienie gutuatri poświadczają inskrypcje; także Aulus Hircjusz, autor ósmej księgi Wojny galijskiej Juliusza Cezara, wspomina pewnego Gutuatra, skazanego na śmierć przez Cezara¹. Hircjusz, który był jednym z oficerów Cezara, napisał prawdopodobnie również Bellum Alexandriniurn (Wojna aleksandryjska).

Gutuatri jawią się zatem jako jedna z podgrup kasty druidów. Julius Pokorny usiłował wykazać, że druidzi zastąpili gutuatri w ich funkcji kapłańskiej, jednakże Le Roux w Les Druides (Druidzi, 1961) odrzucił ten wniosek. Gutuatri byli obecni jeszcze po podboju Galii przez Rzym, współwystępowali razem z druidami, prawie dwa wieki po pojawieniu się pierwszych zapisków o druidach.

Pozwolę sobie jeszcze raz powtórzyć mój pogląd przed: drugim wiekiem p.n.e. autorzy greccy i rzymscy wspominali o poszczególnych funkcjach pełnionych przez druidów, takich jak sacerdotes [kapłan], antistites [starszy kapłan, przełożony świątyni], gutuater [najwyższy kapłan] itd. Dopiero później pojawili się tacy obserwatorzy jak Posejdonios, z którego dzieł czerpali Diodor, Strabon i Timagenes. Posejdonios podróżował wśród Celtów i zidentyfikował druidów jako kastę społeczności celtyckiej odpowiedzialną za funkcje intelektualne.

Joseph Vendryes wykazał, że pewien zasób słownictwa związanego z filozofią, religią i królestwem przechował się z jednej strony w językach indoirańskich, z drugiej zaś strony w italoceltyckich; przetrwanie tych słów przypisywał działaniu kasty kapłańskiej - braminów w Indiach i druidów w świecie celtyckim.

1

Chodzi o wodza Karnutów, Kotuata. Aulus Hircjusz wymienia go pod imieniem Gutuatrus. Galijskie gutuater jednakże to „najwyższy kapłan”, dosłownie „ojciec obrządków”. Zob. Wojna galijska VIII. 38 (przyp. tłum.).