2649164744

dzynarodowej w ramach własnych środków. Możliwe jest również uzyskanie dofinansowania projektu przez Ministerstwo Nauki i Informatyki.

Współpraca w ramach programu COST 522 o tytule „Wytwarzanie energii w XXI wieku, ultra sprawne elektrownie o małej emisji zanieczyszczeń” trwała w latach 1998-2003 i stanowiła kontynuację poprzedniego projektu COST 501. W ramach jednego z zespołów programu COST 522 działały grupy: „turbiny parowe”,, „elektrownie parowe” i „integracja elektrowni”. Zadaniem tych grup było rozwiązywanie problemów dotyczących spawania nowych materiałów o podwyższonej żaroodpomości, badanie intensywności utleniania stali w warunkach pracy, korozji i procesów wydzieleniowych. W ramach niniejszego referatu omówiono tylko wybrane problemy rozwiązywane w ramach grupy roboczej „Kotły” i podgrupy „Spawanie” [12].

W ramach wcześniej prowadzonego programu współpracy COST 501 opracowano oraz poddano badaniom stal o podwyższonej odporności na pełzanie o symbolu E911 przeznaczoną na grubościenne rury w instalacjach energetycznych pracujących w temperaturze 600 °C [13]. Program COST 522 postawił sobie za cel dalsze podniesienie temperatury eksploatacji urządzeń energetycznych o 25 do 50 °C. Prace zostały ukierunkowane na:

1)    zastosowanie i atestację stali T/P23 na ściany szczelne i rury grubościenne pracujące w wyższych temperaturach,

2)    opracowanie nowych stali o zawartości od 11 do 12% chromu o podwyższonej wytrzymałości na pełzanie i wysokiej odporności na utlenianie;

3)    opracowanie nowych, bardziej ekonomicznych stali austenitycznych o dobrej wytrzymałości na pełzanie i odporności na utlenianie;

4)    przeprowadzenie badań spawalności nowych stali i staliw oraz opracowanie materiałów dodatkowych do ich spawania.

Ad n

Stal o symbolu HCM2S została opracowana wspólnie przez japońskie firmy Mitsubishi Heavy Industries Ltd. i Sumitomo Metal Industries Ltd. do stosowania w kotłach energetycznych zamiast konwencjonalnej stali 2,25Cr-lMo (odpowiednik polskiej stali 10H2M). Rury o małych średnicach i grubościach ścianki (Tubę) wykonane z tej stali zostały dopuszczone w 1995 r. przez ASME Boiler and Pressure Vessel Codę Committee do stosowania na konstrukcje Sekcji I (SA-213 T23, Codę Case 2199). Odpowiednikiem japońskiej stali HCM2S produkowanej w Europie przez koncern Vallourec&Mannsmann jest stal o symbolu T23. Skład chemiczny stali T23 podano w tablicy 1.

Tablica 1. Skład chemiczny stali T23

Wg ASME	Zawartość pierwiastków w %
	c	Si	Mn	P	S	Cr	Mo	W	Nb	V	Alcałk.	N	B
min.	0,04	—	0,10	—	—	1,90	0,05	1,45	0,02	0,20	—	—	0,0005
maks.	0,10	0,50	0,60	0,030	0,010	2,60	0,30	1,75	0,08	0,30	0,030	0,030	0,0060

Stal T23 zawiera znacznie mniej węgla (do 0,10%) niż stal 10CrMo9-10, co ułatwia jej spawanie i kształtowanie profilowe. Częściowe zastąpienie molibdenu przez woliram zwiększa wytrzymałość na pełzanie przez umocnienie, podobnie działają wanad i niob dzięki wydzielonym węglikom. Stal T23 dostarczana jest w stanie normalizowanym i odpuszczonym. Jej mikrostrukturę stanowi odpuszczony bainit i martenzyt z wydzieleniami węglików.

10