2906543702

38

Na podstawie analizy map topograficznych i obserwacji terenowych można przyjąć szacunkowo, że we wczesnym etapie rozwoju, przed wypełnieniem i zarośnięciem płycizn, a następnie rozpadnięciem się na poszczególne jeziora, powierzchnia Pra-Wigier (przy założeniu obecnego poziomu wody — 132 m npm.) była o 10-15% większa i wynosiła około 2800 ha. Natomiast przy założeniu, jak to uczynił Stangenberg (1936), że w pierwszym okresie istnienia poziom Pra-Wigier był około 2 m wyższy niż obecnie, tj. sięgał 134 m npm., w obrębie Pra-Wigier znalazłyby się dodatkowo jeziora wymienione w tabeli lOb (z wyjątkiem dwóch: Dużego Sucharka i Mulaczyska) oraz Pierty, Białe Pierciańskie i Krulówek (tab. lOc). Za Stangenbergiem założenie to przyjął Falk (1979) i Sobotka (1967).

Jednakże Stangenberg (1938) sugerował się głównie przedstawioną na mapach topograficznych hipsometrią terenu pisząc wręcz: „Przynależność niektórych z nich [sucharów K. W.] do zbiorników macierzystych udało się wykazać w następujący sposób. Jeśli podnieść poziom jezior Wigier i Krzywego około 2 m, zobaczymy, że 14 sucharów spośród poznanych znalazłoby się w obrębie powierzchni zalanych wodami tych jezior” (str. 47). Nie brzmi to przekonywająco, zwłaszcza że jedynym dodatkowym argumentem była ustna informacja Ołtuszewskiego, iż w leżącym 350 m na południe od Zatoki Hańczańskiej jeziorku Suchar Dębowskich (133,5 m npm.), na poziomie 7-12 m poniżej powierzchni wody, występuje „gytia analogiczna do wigierskiej” (str. 49-50). Niestety nie potwierdziły tego badania autora (o czym poniżej). Co więcej, Ołtuszewski (1937) w druku podał już inne dane.

Zagadnienie wahań i zmian poziomu jezior w przeszłości zajmuje poczesne miejsce w paleolimnologii i paleogeografii. Wiele trudności sprawiają jednak próby określenia ich przyczyn, chronologii i skali. Istnieje wiele prac, w których podejmowano próby rekonstrukcji przebiegu tych zjawisk do, poszczególnych regionów, pojezierzy czy konkretnych jezior. Niestety, często są one zbyt ogólnikowe i słabo udokumentowane. Naszym zdaniem, rekonstrukcje takie są możliwe (dla określonego regionu) tylko w odniesieniu do chronologii tych zjawisk. Skala ich bowiem będzie zawsze różna dla jezior zamkniętych i odpływowych, a w każdej z tych grup dodatkowo zależna od stosunku powierzchni zlewni do powierzchni jeziora i wielu innych czynników. Oznacza to, że w odniesieniu do większości jezior zagadnienie zmian ich poziomu należy rozpatrywać indywidualnie.

W przypadku Wigier należy więc między innymi uwzględnić fakt, że jest ono jeziorem przepływowym. Zasilają je dwie rzeki: Czarna Hańcza i Kamionka, nie licząc kilku małych cieków. Prowadzą one wodę ze zlewni o powierzchni 455 km², tj. przewyższającej ponad 15-krotnie powierzchnię Wigier i wszystkich jezior, których wody do nich spływają. Dzięki temu poziom Wigier był raczej mało wrażliwy na ewentualne okresy nawet poważnej arydyzacji czy humidyzacji klimatu. Z przytoczonych (tab. 11) średnich rocznych sum opadów (570-625 mm) i średnich dobowych objętości odpływu (4,3-3,9 m³/s) wynika bowiem, że współcześnie dla zlewni Wigier średnia