6355536968

68

5.1.1. DROGI A GŁÓWNE FORMY GEOMORFOLOGICZNE W ZLEWNI

Na podstawie analizy map topograficznych, mapy nachyleń oraz kartowania terenowego, wyznaczono zasięg trzech podstawowych form geomorfologicznych: den dolin, stoków i wierzchowin (ryc. 19A). Następnie na tak powstałą mapę nałożono sieć dróg z połowy XIX wieku oraz mapę współczesnego układu drogowego (ryc. 19D). Obie zlewnie pod względem procentowej powierzchni zajętej przez wydzielone formy są bardzo podobne (ryc. 20A). Wierzchowiny zajmują średnio 6%, dna dolin 14%, a stoki 80% powierzchni zlewni. Największy udział powierzchni zajętych przez drogi stwierdzono na stokach. Jest to oczy-

t

wista konsekwencja ich udziału w powierzchni zlewni. Średnio 25% obszaru pod drogami, w obu zlewniach, znajduje się na wierzchowinach. Udział dróg w obrębie tej formy zmniejszył się, przez budowę głównych ciągów komunikacyjnych w dnach dolin. Na granicach zlewni (szczególnie Pożory) rozpoznawalne są do dziś reliktowe wciosy, które jeszcze w XIX wieku były ważnymi traktami komunikacyjnymi. Budowa głównych dróg w dolinach nie spowodowała gwałtownego przyrostu ich udziału w obrębie tej formy, ponieważ prowadzono je najczęściej po ciągach już istniejących. Były to drogi biegnące osią doliny od czasów zasiedlania wsi i nadawania łanów. O komunikacyjnym znaczeniu wierzchowin świadczy to, że w zlewni Pożory stanowią one zaledwie 6% powierzchni zlewni, podczas gdy w roku 1850 zlokalizowana była na nich blisko 1/3 długości wszystkich dróg.

5.1.2.    DROGI A EKSPOZYCJA

Na bazie cyfrowego modelu wysokościowego terenu wygenerowano mapę ekspozycji (ryc. 19B). Przyjęto podział na 4 podstawowe kierunki. Podobnie jak w przypadku wcześniejszym, na mapę ekspozycji nałożono mapy sieci dróg (ryc. 19D). Obszary zajęte przez drogi, w obu zlewniach, w poszczególnych przedziałach, są zbieżne z procentowym udziałem danej ekspozycji w powierzchni zlewni (ryc. 20B). Niewielkie przesunięcia w przyjętych przekrojach czasowych świadczą o przypadkowości rozkładu i braku związku. Na tej podstawie można wnosić, iż ekspozycja nie była istotna przy wytyczaniu nowych fragmentów sieci drogowej. Ekspozycja terenu może mieć znaczenie jedynie w przypadku analizy zmian użytkowania. W zlewni Pożory na stokach o ekspozycji południowej, w roku 1850 zlokalizowane było 3/4 wszystkich zabudowań, choć stoki te stanowią tylko 11% powierzchni zlewni. Tereny o ekspozycji N i W były i są nadal wykorzystywane rolniczo w stopniu najmniejszym. W obu zlewniach wyraźnie wzrósł udział lasu (Kroczak 2007).

5.1.3.    DROGI A NACHYLENIE

Stosując powyższą metodykę sprawdzono powiązania pomiędzy nachyleniami terenu a siecią dróg (ryc. 19C i 19D). Przedziały nachyleń zostały przyjęte za T. Gerlachem i M. Niemirowskim (1968) i zmodyfikowane celem przystosowania do warunków lokalnych. Wydzielono przedział 0 2°, który pozwolił na wyod-