2906543842

PISMO PRZYRODNICZE

ORGAN POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRZYRODNIKÓW IM. KOPERNIKA

(Rok założenia 1875)

MAJ 1978    ZESZYT 5 (2173)

BARBARA WĘGLARSKA (Kraków)

NIESPORCZAKI — ZWIERZĘTA ZDOLNE DO ANABIOZY

Niesporczaki, Tardigrada, odkryte przez Get-z5e’go przed ponad 200 laty ciągle jeszcze zadziwiają biologów ¹. Przypatrzmy się więc im bliżej. Są to zwierzęta o wielkości (mikroskopijnej. Najmniejszy ich przedstawiciel Bryodelp-hax parvulus ma tylko 50 /um długości, a największe okazy Macrobiotus hufelandii, richter-sii i Milnesium tardigradum nie przekraczają 1200 pm.

Większość ndesporczaków jest bezbarwna. Często jelito wypełnione pokarmieni prześwieca poprzez kutikulę. Formy roślinożerne mają zwykle przewód pokarmowy wypełniony treścią zielonoczamą, a drapieżne ochrową. U form pigmentowa nych spotyka się melaniny, karofe-noidy i chlorofil. Barwniki te mogą występować zarówno w komórkach, jak i pozakomór-kowo w płynie jamy ciała.

Niesporczaki są wszędobylskie i znaleźć je można wszędzie tam, gdzie jest choćby odrobina wilgoci, a więc w glebie, w darniach ro-

ślin kwiatowych, mchach, porostach w wilgotnym piasku, w zbiornikach wody słodkiej, a także w morzach i oceanach. Niektóre gatunki wchodzą w skład fauny naśniieżnej. Na powierzchni 1 m² gleby można znaleźć do 300 000 niesporczaków; na powierzchni 1 dom² udało się zebrać 4000 osobników aktywnych, 100 cyst i 36 800 jaj. Ponieważ niesporczaki mają zwyczaj występować gniazdami, zdarzyć się może, że nawet liczne i duże próby pobrane z jakiegoś miejsca będą puste, a w niewielkiej odległości znajdzie się ich bardzo dużo. Można je spotkać we wszystkich szerokościach geograficznych. Preferują jednak klimat zimny i wilgotny. Niektóre gatunki są kosmopolityczne, iinne ograniczone do bardzo nielicznych stanowisk.

Niesporczaki mają budowę metameryczną. Ciało ich składa się z głowy, trzech segmentów tułowia i segmentu końcowego. Na segmentach tułowia po stronie brzusznej znajduje się po parze odnóży, które mogą być turgorowe łub członowane. W tym drugim przypadku w odnóżu wyróżniamy następujące człony: udo, go-

l

>7

^ n

1

W roku 1976 odbyło się w Krakowie II Międzynarodowe Sympozjum Tardigraddogiczne.