2910489716

Antonina Sebesta

Etos konsumpcyjny a dążenia młodzieży

Etos jest stylem życia społeczności, ustala hierarchię wartości, a przede wszystkim aurę działającą na naszą podświadomość, trudno go bowiem zwerbalizować. Stanowi orientację, która często uniemożliwia formułowanie racjonalnych argumentów w zderzeniu z nową sytuacją i nowymi ludźmi.

Dominujący wśród etosów' po nowoczesnych etos konsumpcyjny kształtuje się w' oparciu o konsumpcyjny styl życia, współczesną wersję rzymskiego panem et drcenses. Powszechności jego występowania, zarówno w' kulturze zachodniej, jak i w krajach dokonujących transformacji ustrojowej, wydaje się najbardziej sprzyjać globalizacja. Wymusza ona bow'iem określone zachowania, jak np. mobilność i konformizm, przyswajane najszybciej przez młodzież. Sprzyja tymczasowości wszelkich poczynań, zmianom zawodu, brakowi tożsamości i zakorzenienia. Za jej przyczyną w świecie Zachodu dokonuje się zmiana cywilizacyjna, dorasta pokolenie o bardzo utylitarnym podejściu do życia, pokolenia, dla którego główną wartością jest kolekcjonowanie w^frażeń. Bez twórczych pasji, pozbawione ciekawości, zdające się tylko wybierać oferty z katalogu zatytułowanego życie, a nie tworzące ich. Pokolenie, którego deklarowany i praktykowany utylitaryzm służy hedonizmowi, a jedyną receptą na szczęście są pieniądze.

Potwierdzają to badania przeprowadzone w naszym kraju przez firmę konsultingową Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej SMG/KRC oraz Ośrodek Badań Młodzieży ISNS UW. Autorka ostatnich — Barbara Fatyga w- komentarzu dla „Gazety Wyborczej” z 10— 1 1 lutego 2001 zatytułowanym pr/ewTotnie Masowi indywidualiści jako rysy portretu młodych wymienia: „instrumentalne traktowanie wykształcenia, pragmatyzm, ludycz-ność powiązaną z popularnością tzw. substancji psychoaktywnych (alkohol, narkotyki, papierosy)”. Zamiast żywych relacji i bliskości z drugim, lansowane są namiastki kontaktu, pozorna bliskość, polegająca najczęściej na wspólnej zabawie czy konsumpcji, „imprezie” według określenia młodzieży. Ponieważ dialog z otoczeniem jest zakłócony i naskórkowy, świat jawi się jako obcy i okrutny, stąd nierzadkie ucieczki w narkomanię.

Teoretycy ponowoczesności stwierdzają: „Sposób, w^f jaki kształtowani są przez współczesne społeczeństwo jego obywatele, podporządkowany jest przede wszystkim roli konsumenta, jaką mają do odegrania” (Z. Bauman Globalizacja), na temat współczesnych rodziców piszą: „Winią teraz swoje dziecko nie tyle za przekroczenie wewnętrznych nakazów', ile za niepopularność wśród kolegów lub za inne objawy zaniedbań w stosunkach z innymi dziećmi”. (D. Riesman Samotny tłum). Popularność, a wręcz rozgłos (ilość widzów i słuchaczy) staje się miernikiem sukcesu. Idolami młodzieży są tzw. osobowości medialne lub kreowane przez media, zwłaszcza telewizję. Ludzie z pierwszych stron wie-lonakładowych, kolorowych, komercyjnych magazynów. Oprócz gw iazd muzyki rozrywkowej plasują się na niej modelki, sportowcy (uprawiający komercyjne dyscypliny), aktorzy, zwłaszcza ci, którzy grają w serialach oraz biznesmeni zajmujący czołowe miejsce w' rankingach najbogatszych Polaków'. Głównym kryterium doboru tych „symboli” kon-sumerycznego etosu są uzyskiwane dochody (albo czasami dalekie od prawdy wyobrażenie o nich!).

Konsumpcja jest uważana za wartość samą w' sobie, postrzega się ją jako panaceum na zacofanie gospodarcze i edukacyjne, bezrobocie oraz towarzyszącą mu biedę. Zapotrzebowanie na konsumpcję podnosi ją do rangi wartości naczelnej. Hierarchia wartości ogranicza się do niższych pięter prezentowanych przez Maxa Schelcra w takich jego pracach, jak Formalizm w etyce a materialna etyka wartości czy Wzory i przywódcy. Bez trudu bowiem można zauważyć zjawisko wypierania wartości najwyższych przez niższe. Potwierdzeniem są Raporty „Polityki”, wspomniane badania SMG/KRC, badania przeprowadzone wśród studentów kierunków' ekonomicznych opisane szczegółowo przez Danutę Kopycińską w pracy zbiorowej Etyka biznesu. Wnioski z tych ostatnich badań brzmią następująco: „Z ogólnej liczby badanych dla ok. 707c respondentów podstawowym celem funkcjonowania