IMG454

46 Jaromir Volek

icm konsumpcyjnej ekonomiki. Rzeczywistość przeżywana jest w pro taktu rozkładana, ale jednocześnie absorbuje porządek spektaklu, który v je pozytywną spójność. Jednostki i grupy są w ten sposób zmiecione do tego**** tu iluzji ciśnieniem życia w przestrzeni ekspansywnego rynku światowego ^

znaj*

dują w nich iluzyjne zaspokojenie własnych potrzeb, tym mniej rozumieją wfe. sną egzystencję i rzeczywiste potrzeby. Wizja spektaklu współczesnej społeczno* ści Deborda wzmacnia w ten sposób krytykę komodyfikacji Lukacsa. Podobnie jak praca uprzedmiotowiona spektakl wymaga od jednostki pasywnej integracji. Automatyzacja, fragmentacja i izolacja stosunków społecznych, typowa w taśmowej produkcji fabrycznej, ma swoje podobieństwo w spektakularnym formowaniu świadomości lub w formowaniu indywidualnych interakcji i definiowaniu „rzeczywistości**.

3.3. Wirtualizacja

Symulacja medialna, spektakl i zrodzenie hiperrzeczywistości są elementami wirtualizacji postmodernistycznego społeczeństwa¹. Poster mówi zatem, że interakcja realizowana za pośrednictwem mediów elektronicznych zarządzaną, jest zgodnie z logiką „symulacji informacyjnej”. „Realistyczne” skutki są w tym mechanizmie sztucznie utworzone imaginacją komputerową, która sama opiera się na modelach obiektów i ich relacjach mających tylko objawowe podobieństwo z bieżącymi realnymi obiektami czy stosunkami.

W wiciu dziedzinach nie trzeba już obserwować poszczególnych zjawisk (np. pogody, rynków finansowych czy biochemicznych procesów w ich naturalnym środowisku), jako że taniej i szybciej można przytoczone procesy modelować czy, ściślej, symulować w wirtualnym środowisku komputerów. Innymi słowny, nauki przyrodnicze wywodzą swe poznanie z analizy sytuacji, które mają naturę wirtualną, ale są przy tym produktem bardzo sofistycznego i dokładnego przygotowania zmierzającego do konstatowania prawdopodobnych wariantów „rzeczywistości”. Ciekawe, że twórcy rzeczywistości wirtualnej mają obsesyjną skłonność do wysokiego stopnia detalicznego podobieństwa swych produktów do „realnych” modeli zewnętrznego świata. I to mimo tego, że taka dosłowność nie jest dla sensowniej i zrozumiałej reprezentacji modelowanych realności niezbędna.

Wiele współczesnych analiz komputerowo-medialnej interakcji orientuje się na temat symulacji charakterystyki fizycznej zjawisk przestrzeni i stosunków rozgrywających się w środowisku wirtualnym². Znaczącą rolę odgrywa zatem

praca Sherry Turkle, zajmującej się problematyką alternatywnych tożsamości, obejmujących prostą formę fałszywych nazwisk przytaczanych w ramach elektronicznego komunikowania i tworzenie całkowicie wirtualnych osób³.

Symulacja jest decydującą determinantą charakteru wirtualnej interakcji, która jest formowana wedle logiki widowiskowości. Należy jednak podkreślić, że w danej sytuacji mówimy o skali symulacji danych treści, których wspólnym rysem jest spektakularny charakter przekazu. Baudrillard przypuszcza przy tym, że dominującą formą reakcji na medialny spektakl jest pasywne przyjęcie, zerowa partycypacja.

D. Dayan i E. Katz (1992) natomiast w swej rozprawie o klasycznych przykładach spektakli, które oznaczają jako medialne wydarzenia (media events), przedstawiają bardziej pozytywny punkt widzenia. W konsumpcji inscenizowanych wydarzeń postrzegają nowy rodzaj społecznej lub politycznej partycypacji. Wirtualne formy społeczne przynoszą zarówno nowy wymiar, jako że umożliwiają użytkownikom nie tylko nieporównywalną zdolność „widzieć”, jak też możliwość stworzenia „kontrspektaklu”. Przy jego konstrukcji lub przy poszukiwaniu i definiowaniu jego „prawdy”, jednostki wybierają wszakże coraz bardziej indywidualne podejścia oparte na komunikowaniu z relatywnie wąskim kręgiem najbliższych, dla których charakterystyczna jest zbieżność poglądów.

4. Narcyzm, ekshibicjonizm i podglądactwo

Ideologię komunikacyjną charakteryzują dwie specyficzne, wzajemnie powiązane formy interakcji - ekshibicjonizm i podglądactwo, stanowiące część kultury ogólnego narcyzmu.

4.1. Narcyzm

Niektórzy autorzy mówią o współczesnej kulturze czy społeczności jako

0    narcystycznej⁴. Pojęcie „społeczeństwo narcystyczne” oznacza sytuację, gdy jednostki zachowują się tak, jak by były pod stałym dozorem, jak by były obserwowane przez realną lub wyimaginowaną publiczność. S. Lasch traktuje narcyzm jako fenomen kulturalny i rozumie go jako metaforę samopochłonięcia. Narcyzm w tym sensie reprezentuje najlepszy sposób przezwyciężenia napięć

1    niepokoju współczesnego życia. Chodzi o kombinację emocjonalnego skurczenia i przeświadczenia o swej wyjątkowej pozycji w społeczeństwie i w rodzinie. Etyka przeżycia, którą narcystyczne osobowości realizują, nie jest dana zewnętrznymi obiektywnymi okolicznościami czy naciskami, ale jest wynikiem su-

1

   M- Poster (1990). The Modę of Information: Poststructuralism and Social Context. Chicago: Univcrsity of Chicago Press.

2

   _A stone (1995). The War of Desire and Technology at the Close of the Mechanical Age Cambridge: MIT Press.

3

   S. Turkle (I984). The Second Self: Computers and the Humań Spińt. New York: Simon.

4

   Np. S. Lasch (1978). The Cultuiv of Narcissism. Bortin.