2918586959

53

JĘZYKO WY OBRAZ ŚWIA TA A MEDIALNY OBRAZ ŚWIA TA

Ponieważ wiedza zawarta w języku jest tylko jednym ze sposobów poznania świata i jest ona „»zanurzona« w ogólnej wiedzy o świecie, w znajomości realiów, kultury” [Tokarski 1996: 102], kryterium pomocniczym, potwierdzającym zasadność analiz językowych, są różne zjawiska pozaję-

zykowe.

Z pewnością materiałem tekstowym interesującym dla badacza odtwarzającego językowy obraz świata jest publicystyka. Z założenia ma ona prezentować oceny i opinie. Skłaniając do przyjęcia punktu widzenia nadawcy, czyni to z wykorzystaniem językowego obrazu świata [por. Tokarski, Nowak 1999]. Przykładem najbardziej oczywistym są felietony. W jednym z felietonów wypowiadającego się na falach RMF FM Tomasza Olbratow-skiego odnaleźć możemy środki językowe, których wykorzystanie świadczy o znajomości i umiejętności wykorzystania JOS:

Minister rolnictwa Holandii powiedział, że kraje kandydujące do Unii, w tym Polska, są 40 lat do tylu, jeżeli chodzi o higienę i bezpieczeństwo żywności. On uważa, że to, iż w Polsce nie wykryto dotąd przypadku choroby wściekłych krów, może wynikać ze złej kontroli i badań zwierząt. Może ten holenderski minister ma rację, może u nas w kraju panuje trąd, dżuma, czarna ospa, zajęcza stopa i szpotawa warga, tylko my o tym nie wiemy, bośmy się nie przebadali. Może chodźmy do lekarza, może chorujemy na dżumę. Jak nas nie chcą przyjąć, to niech się ugryzą w euro, a nie wygadują takich głupot. U nich takie ostre kontrole krówek, a gdzie krowy się wściekły? U nas? A kto krowom podawał w paszy zużyty olej silnikowy? Nasz rolnik? Naszego rolnika nie stać, on na zużytym po żniwach oleju jeszcze zaora i frytki usmaży. Nasz rolnik szanuje krówki. Nasze krowy są zdrowe jak byk. Higiena wam się u nas nie podoba. Może nie jest za czysto, fakt, ale nikt u nas nie wpada na pomysł, żeby używać dezodorantu dla świń i wypisywać normy, że w chlewiku ma być jasno. Oni tam w Unii, konkretnie w Anglii, mówiłem kiedyś o tym, to pomidorom muzykę puszczają, żeby lepiej rosły. Pomidorom! Muzykę! Patrzeć, a urządzą igrzyska olimpijskie warzyw. A niedługo pewnie zalegalizują małżeństwa między krowami. Jak to mówią, łatwiej jest w innym kraju dostrzec belkę, niż we własnym nie zobaczyć oka, czy jakoś tak. No kończę już, bo mnie zupełnie roztelepie.

Sygnałem przyjęcia potocznej perspektywy jest tutaj obecność jednostek nacechowanych emocjonalnie, a niekiedy mających charakter metaforyczny: być do tyłu, wygadywać głupoty, ugryźć się (w nos), być zdrowym jak byk, chlewik, igrzyska olimpijskie, małżeństwo. Oczywiście Olbratowski nie chce wprowadzić w błąd słuchaczy RMF FM. Zdajemy sobie sprawą, że fraza Patrzeć, a urządzą igrzyska olimpijskie warzyw ma charakter chwytu retorycznego, którego istotę stanowi sprowadzenie do absurdu¹. Strategia ta mogła być zastosowana, ponieważ nadawca odwołuje się między innymi do językowego obrazu chlewika, który jest nie tylko neutralnym określeniem pomieszczenia, w którym hodowana jest trzoda chlewna, lecz także miejsca zaniedbanego, brudnego, w złym stanie. Olbratowski odwołuje się także do organizującego JOS przeciwstawienia świata ludzi -

1

Jest to także gra intersemiotyczna z odbiorcą. W tym czasie bardzo często w telewizji publicznej cmi-towano reklamy warzyw konserwowych, w których groszek, marchewka, fasolka brały udział w igrzyskach.