3132015177

dr Maria Romanowska

Wpływ wyznaczników rodzajowych na model odpowiedzi w pracach maturalnych

Pisanie własnego tekstu w oparciu o analizę wiersza lub fragmentu epickiego czy też dramatycznego w odniesieniu do szerszego kontekstu wyostrzyło problem od dawna obecny w polonistycznych dyskusjach programowych - uporządkowana wiedza historycznoliteracka czy umiejętności czytania literatury, uwzględniające odniesienia do szeroko rozumianych zjawisk literackich i kulturowych? Ważnym głosem w tej dyskusji wydaje się coraz powszechniej artykułowana konieczność kształcenia umiejętności językowych ucznia, jako podstawy rozumienia świata, a przede wszystkim czytania ze zrozumieniem, które stanowi swoisty szczebel do czytania i rozumienia literatury w ogóle. Ten aspekt edukacji wydaje się być tyleż istotny, co niedoceniany przez nas w praktyce szkolnej, a przecież rekonstrukcja sensów odbywa się na poziomie znaczeń językowych.¹

Mówienie o wyznacznikach rodzajowych to mówienie o konstytutywnych elementach każdego z rodzajów literackich, których podstawą są wszakże konstrukcje językowe; to ich rozumienie pozwala odczytywać sensy wyższego rzędu, takie jak narrator, świat przedstawiony, podmiot liryczny czy zdarzenie dramatyczne.² W tym zakresie wszystkie stosowane metodologie literackie, począwszy od strukturalizmu przez ingardenowską fenomenologię po hermeneutykę i szeroko pojęty intertekstualizm, za podstawę oglądu dzieła przyjmują analizę sensów językowych. Borykamy się z kształceniem umiejętności analizy tekstów literackich przede wszystkim dlatego, że bardzo często nauka o języku stanowi w tym kształceniu naukę „osobną”, w związku z czym nasi uczniowie po przeczytaniu tekstów nie dostrzegają związków językowych i znaczeń, które tworzą, ale intuicyjnie się ich domyślają . Trudno jednak określać stosunek narratora, podmiotu lirycznego czy bohatera literackiego do świata, który kreuje

10

1

   Szerokie dyskusje na ten temat mają miejsce od dawna. Ze znaczącą częścią problemów możemy się zapoznać w pracy, która jest zbiorem głosów z konferencji w Gdańsku, która odbywała się u progu reformy w 2000 roku. W artykule Literatura w gimnazjum, literatura w liceum Bożena Chrząstowska napisała: ..Podstawa programowa przyjmuje zasadę nadrzędności perspektywy komunikacyjnej, na plan pierwszy wysuwa komunikację językową i rozszerza - w stosunku do tradycyjnych programów - treści językowe, wprowadzając retorykę, pragmalingwistykę, etykę mówienia.” ,Ksztalcenie polonistów w perspektywie przemian edukacji. Praca zbiorowa pod red. J. Daty. Gdańsk 2000.

2

   Podstawową w tym zakresie jest Genologia polska. Wybór tekstów. Warszawa 1983. Tu zwłaszcza artykuły Michała Głowińskiego, Ireneusza Opackiego. Juliusza Kleinera. Stanisława Eilego. Janusza Sławińskiego. Ireny Sławińskiej.