3132015353

I. Rola mówionego słowa w kulturze amerykańskiej. Pisarze amerykańscy i ustna interpretacja utworów literackich.

W Nowym Świecie słowo mówione, a potem czytane na głos, odgrywało dużą rolę. Kultura Indian miała ustny charakter (mity, legendy, opowiadania, piosenki, anegdoty) i była zróżnicowana w zależności od typu plemienia, jego religii lub miejsca zamieszkania. Wierzono, że słowo miało siłę przywoływania zwierzyny łownej, uzdrawiania chorych, sprowadzania deszczu. Wielki Duch (Great Mystery, Great Spirit, Absolut) przekazywał słowo (wizję) autorowi pieśni, opowiadań, praw i w ten sposób komunikował się z nim¹. Indianie posiadali także swoich wybitnych mówców^{2 3 4 5 6}, bowiem zdolność przemawiania była jedną z bardzo ważnych cech wodza plemienia, który używał sztuki perswazji pełniąc role organizatora, rozjemcy, sędziego. Tak pisali o oratorskich zdolnościach Indian, w 1838, T. L. McKenney i J. Hall:

„Indianin wyraża słowami wybitną myśl, którą można byłoby oklaskiwać, gdyby pochodziła z wykształconego umysłu. Żyjąc w środku dziewiczych lasów, wpatrując się w gwiazdy, przeżywając zmieniające się pory roku i dotykając zjawisk natury, jego umysł wypełnia się pięknymi i wzniosłymi uczuciami, które wyraża śmiałym i obrazowym językiem. Stwierdzenie przepojone szczerym uczuciem, obraz zapożyczony z istniejącego przedmiotu, porównanie zainspirowane drzewem, ptakiem, górą. wodospadem, czasami dodają jego mowie lekkości poezji i napełniają umysł słuchającego rozkoszą.

Relacji o krasomówstwie Indian dostarczali odkrywcy, podróżnicy, misjonarze, urzędnicy, zakładnicy, etnografowie, lingwiści, żołnierze, reporterzy gazet (np. w

1

   G. R. C a r 1 s e n, American Literaturę, McGraw-Hiłl Book Company, New York, 1985. s. 59. Por. The Por labie North American Indian Reader, R. W. Turner III, ed., Penguin Books, New York, 1974; The WingedSerpent, M. Astrov. ed., Fawcett Publications, Inc., Greenwich, Connecticut, 1973.

2

   Należeli do nich między innymi: Sagoyewatha (Red Jacket, [Czerwona Kurtka]), Thayendanegea (Joseph

3

Brant), Pontiac, Tajgahjute. Przemowy Indian stały się w pewnym sensie pierwszą formą narodowej

4

literatury amerykańskiej, pierwszym źródłem amerykańskiej kultur}, bowiem były umieszczane w podręcznikach szkolnych i antologiach sławnych.światowych przemów. Por. W. M. Clements, Oratory in Native North America, The University of Arizona Press. Tucson, 2002, s. 19-20. Obecnie przemowy Indian można znaleźć we współczesnych antologiach literatury amerykańskiej. Należą tu mowy takich wodzów jak Chief Logan, Chief Speckled Snake. Chief Black Hawk, Chief Cobb. Chief Seattle. Chief Cochise. Chief Ten Bears, w: C. Brooks, R. W. B. Lewis, R. P. Wa tren, American Literaturę. The Makers and the Making, vol. 1, St. Martin’s Press, New York, 1973, s. 1178-1190; w: The Norton Anthology of American Literaturę, eds., N. Bayrn. et al., vol. 2, W. W. Norton and Company. New York. 1994, s.265-273.

5

T. L. M c K e n n e y, J. H a 11, "History of the Indian tribes of North America,” w: North American Review 47, 1838. s. 134-48. Cyt. za: W ,M. Clements, Oratory in Native North America, The University of Arizona Press, Tucson. 2002, s. 10. [Wszystkie tłumaczenia A.G. chyba że podaję nazwisko tłumacza.]

6