3218344031

Rys. 7. Schemat noniusza (gdzie: a - długość działki elementarnej skali głównej (skali wzorca); a’ - długość działki elementarnej skali noniusza; L - długość noniusza;

1 - podziałka główna; 2 - podziałka noniusza) [32]

i - dokładność odczytania noniusza (wyrażona zawsze w jednostce a) n - liczba działek elementarnych noniusza;

• _ ^a n

Długość czynną noniusza L ustala się pokrywając 0 noniusza z 0 podziałki głównej. Wtedy również ostatnia kreska noniusza pokrywa się z odpowiednią kreską skali głównej, wyznaczając jego długość w jednostkach skali głównej. Liczbę działek n noniusza, na jego czynnej długości ustala się przez policzenie przy noniuszu ustawionym jak przy ustalaniu długości noniusza L.

L = n-a' lub L = a(n — 1)

Moduł noniusza „g” wiąże się ze stosunkiem długości działek noniusza i skali głównej. W przypadku przyrządów suwmiarkowych, w praktyce stosuje się jedynie moduły 1, 2 (tylko liczby naturalne, tzn. całkowite i dodatnie).

8 =

L + a a ■n

lub g =

a'+i

a

Odczytując pomiar najpierw znajdujemy miejsce, które jest wskazywane przez „zero” noniusza (rys. 8). Jeśli pokrywa się ono z jakąkolwiek działką (kreską) podziałki głównej, wtedy wynik odczytujemy wprost ze skali głównej, tak jakbyśmy mierzyli zwykłą linijką. Ma on jednak nadal dokładność równą i, gdyż taka jest charakterystyka przyrządu (mimo że nie zostaliśmy zmuszeni do wykorzystania całego noniusza). Jest to najprostszy przypadek.

o    5    io

Rys. 8. Wskazanie przyrządu pokrywające „zero” noniusza z kreską podziałki głównej (wynik pomiaru to 31 mm) [38]

Nieco trudniej jest gdy „zero” noniusza nie pokrywa się z żadną kreską podziałki głównej (rys. 9). Zauważmy jednak, że pokrywają się w tym przypadku inne kreski z podziałek głównej i noniusza. Jako wynik bierzemy sumę dwóch składników. Pierwszym jest najbliższa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

17