3279958780

7

POZNANE I POZNAWALNE W BIOLOGII

czy i jakie są specyficzne prerogatywy metodyczne biologii w porównaniu z innymi naukami empirycznymi?

Tak więc przystępując do spisania moich i nie moich (ale zasymilowanych) refleksji na temat poznanego i poznawalnego w biologii, winnam zrzec się anonimowości. Uwagi te piszę jako biolog, szukający właściwej postawy i dostatecznie ostrego widzenia syntetycznego obrazu postępu, przemian i prądów w biologii. Pracując nad małym wycinkiem badań biologicznych, chcę widzieć, jaką on stanowi cząstkę całości.

Wśród biologów nastawionych niewątpliwie o wiele bardziej scientystycznie, niż ogół fizyków i chemików (czyżby wpływ matematyki na tyle wyrobił dialektyczne podejście wśród fizyków i chemików, że są oni o wiele mniej pewni ^siebie i swoich sądów niż biologowie, chociaż wydaje się, że powinno być na odwrót) panuje powszechnie pogląd, że uprawiając biologię zajmujemy się badaniem faktów przyrodniczych. W zdaniu tym tkwi wielka pułapka. Oczywiście, podstawą nauki jest przekonanie, że istnieją obiektywne fakty, ale ona sama zaczyna się dopiero wtedy, gdy badacz stawia hipotezę. Poznanie przyrodnicze zmierza do uchwycenia prawidłowości istniejących w przyrodzie. A tak sformułowany cel badań przyrodniczych, to już co innego, niż tzw. obiektywne badanie faktów.

Jak słusznie stwierdza Popper — „Stawianie hipotezy rozpoczyna poznanie naukowe*¹.¹ Nauki empiryczne są systemami ^stwierdzeń i sądów (a właściwie hipotez), wyrażających nasze pojmowanie łańcuchów zależności istniejących w przyrodzie.

Zdanie to może budzić co najmniej parę zastrzeżeń. Można je sformułować następująco:

a.    Czy tylko nauki empiryczne są systemami sądów i twierdzeń?

b.    Czy nie należy się obawiać subiektywizmu tej definicji?

c.    I wreszcie: co to są te łańcuchy „przyczynowo-skutkowe”?

Niestety, odpowiedź na te pytania nie jeęst rzeczą najprostszą. Wydaje się, że na pierwsze pytanie można by udzielić następującej odpowiedzi — każda gałąź nauki jest co najmniej pewną sumą i, co ważniejsze, powinna być zespołem hipotez naukowych. Zwykle mówi się, że dla jej wyodrębnienia spośród innych dyscyplin powinna posiadać własne metody badawcze, służące do rozwijania i sprawdzania tych hipotez, a także, co już nie zawsze jest powszechnie akceptowane, powinna posiadać władny przedmiot badań. W tym sensie nauki, określane jako Sciencia — czyli nauki empiryczne — będą to nauki o prawidłowościach zachodzących

1

K. R. Popper, The Logic of Sclenlific Dlscovery, London 1954, Routledge and Kegan Paul.