6740342570

11

POZNANE I POZNAWALNE W BIOLOGII

Przykładów można znaleźć mnóstwo, niektóre z nich chyba warto przytoczyć ze względu na to, że wskazują one na ogromną plastyczność organizmów. Już Claude Bernard, wielki fizjolog francuski, stwierdził, że można usuwać z organizmów zwierzęcych różne mięśnie bez wyraźnych objawów niedowładu ruchów K Inne mięśnie po prostu kompensowały brakujący mięsień. Te wyniki doświadczeń jednak nie powinny badacza doprowadzić do logicznego skądinąd wniosku, że mięśnie te są niepotrzebne. Claude Bernard porównuje tutaj tego typu wnioski do badań nad wytrzymałością kolumny z cegieł, podtrzymującej strop. Usunięcie poszczególnej cegły nie powoduje załamania się kolumny, ale każdy rozumie, że nie oznacza to, iż cegły są zbędne.

A oto inne przykłady. Wiadomo, że pewna dawka arszeniku jest dawką śmiertelną dla organizmu pospolitego pierwotniaka-pantofelka. Drogą selekcji udało się wyhodować szczepy, które znoszą dawkę 12000 razy większą od początkowej dawki śmiertelnej. Doświadczenia te zresztą wskazują na ogromną rolę adaptacji i (Selekcji, ale z drugiej strony uczą ostrożności w interpretacji wyników doświadczeń. Takie przykłady można mnożyć — chociażby liczne szczepy owadów, całkowicie uodpornionych na groźny niegdyś środek owadobójczy DDT, bądź też bakterie odporne na działanie antybiotyków.

4.    Wielorakie możliwości interpretacji wyników doświadczeń wymagają wobec tego dodatkowych badań nad poszczególnymi ogniwami i przesłankami skonstruowanej hipotezy.

W ten sposób często występuje psychologiczny fakt, że uczeni wielkiej miary mieli tak silne przekonanie o słuszności swoich teorii, iż fakty zaprzeczające jej prawdziwości usiłowali wytłumaczyć albo dodatkowymi ograniczeniami w hipotezie, albo nakładaniem się innego zjawiska maskującego. I zresztą wielokrotnie mieli rację. Tak więc można zacytować zdanie Hegla: „Mówicie, że fakty przeczą mojej teorii — tym gorzej dla faktów” i okazuje się to często słuszne!

Wielostronne możliwości interpretacji, złożoność zjawisk składających się na poszczególny efekt czy reakcję w eksperymencie utrudniają z kolei zaplanowanie eksperymentu zupełnie i jednoznacznie adekwatnego wobec postawionej hipotezy.

5.    Jak pięknie pisze Kopać należy umieć zadawać zwierzęciu inteligentne i jednoznaczne pytania w eksperymencie^{1 2}. Pytania, na które organizm da lub nie da wywoływanego efektu, odpowie

1

Claude Bernard. An lntroductlon to the Study oj Experimental Madi-cine, N. Y. 1927, Macmillan and Co.

2

s M. J. Kopać. Symposium on Amoeba fn 2059, „Annales of New York Academy of Science”. 78, 1959.