6740342595

15

POZNANE I POZNAWALNE W BIOLOGII

ale zwykle taka niesprzeczność przemawia istotnie za jej słusznością. Zasadność — Validity hipotezy na pewno wzrasta, jeżeli na gruncie obecnego stanu wiedzy można wytłumaczyć mechanizm wywoływania skutku przez przyczynę. Można podać tutaj stosunkowo prosty przykład z badań nad fizjologią ameby. Ameby pod wpływem podwyższonego ciśnienia tracą swoje plazmatyczne wypustki, tzw. nibynóżki i przybierają kształt kulisty. Wydaje się, że istotnie wciągnięcie tych wypustek i kulisty kształt pierwotniaka wiąże się ze wzrostem ciśnienia. Z badań fizyko-chemicznych cytoplazmy wynika, że ma ona charakter koloidu upłynniającego się pod wpływem zwiększonego ciśnienia (jsolifikacja). Tak więc zjawisko zaokrąglania się ameby pod wpływem ciśnienia to nic innego jak zjawisko upłynniania cytoplazmy¹⁵.

Zwykle precyzyjne i mniej więcej jednoznaczne doświadczenie i możliwość jego powtórzenia także ,,wspiera” hipotezę. Należy jednak pamiętać, że umiejętność powtórzenia doświadczenia wcale nie świadczy, że istotnie postawiona hipoteza jest słuszna albo że zrozumiały jest mechanizm działania. Oznacza tylko umiejętność zgromadzenia takich warunków, aby otrzymać określony i pożądany efekt. Genialn}' Pasteur, wynalazca szczepionki przeciw wściekliźnie, wcale nie jest odkrywcą wirusa wścieklizny, ale tylko ^twierdził, co należy robić, aby uniknąć tragicznych skutków ukąszenia przez wściekłego psa.

Zasada ekonomii myślenia jest także ogólną dyrektywą metodyczną, zresztą nie zwalniającą bynajmniej od krytycyzmu, jak chcą niektórzy. W każdym razie zwykle przyjmuje się i próbuje sprawdzić hipotezy stosunkowo proste, o małej ilości nieznanych czynników, dopiero kiedy okażą się niesłuszne, stawia się przypuszczenia o bardziej skomplikowanym układzie. Jeden z wykładowców przytaczał kiedyś przykład uczonego, który postawił tezę, że kiedy mamy dwie doniczki: jedną napełnioną wilgotną ziemią a drugą ziemią bardzo suchą, z więdnącą roślinką, to wtedy w momencie połączenia tych dwóch doniczek przez rurkę, dobry krasnoludek może tym kanalikiem przepchnąć wilgoć do drugiej doniczki i roślinka zacznie rozkwitać. Powtarzane doświadczenia istotnie zawsze potwierdzały tę tezę. A przecież oprócz miłego krasnoludka istnieje jeszcze prostszy sposób wytłumaczenia tego zjawiska. Warto się jednak zastrzec, że nie zawsze to, co najprostsze, to najsłuszniejsze, ale częstokroć ta zasada daje dobre rezultaty. Jednakże dobre rezultaty wymagają dużego krytycyzmu.

o J. V. Landau, A. M. Zlmmermann, D. A. Marslan d, Tempe-ratiirepressure Experiments on Amoeba Proteus; Plasmagel Structzne in Relation to Form and Movement_t ,,Journal of Cellular Comparative Physiology”, 44. 1954, s. 211—232.