3329132887

Marek Bodziany

czyni wiarygodne swoje role społeczne, tj. działania na rzecz interesów bezpieczeństwa państwa w wysoko zorganizowanych, zhierarchizowanych strukturach³⁵. Według Zdzisława Zagórskiego, grupy dyspozycyjne przeznaczone są do stabilizacji systemu władzy państwowej i zabezpieczenia go przed zagrożeniami wewnętrznymi, zewnętrznymi i katastrofami o różnym charakterze³⁶. Utożsamianie armii jako grupy o charakterze dyspozycyjnym wskazuje na konieczność zdefiniowania pojęcia dyspozycyjności. Pojęcie to według Zdzisława Morawskiego, jest (...) szczególną podległością jednego aktora społecznego drugiemu aktorowi, obejmującą znaczną część potencjalnie możliwych zachowań aktora podległego, którą można sprowadzić do władzy jednego podmiotu nad drugim*'¹. W sensie prawnym dyspozycyjność żołnierzy przejawia się podległością sił zbrojnych Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Ministrowi Obrony Narodowej, Szefowi Sztabu Generalnego oraz innym przełożonym w czasie pokoju, kryzysu i wojny. Niezależnie od nazewnictwa jej rola w systemie państwowym pozostaje taka sama, mianowicie obronność państwa i zapewnienie bezpieczeństwa jego obywateli³⁸.

1.1.3. Armia i jej kultura organizacyjna

W literaturze spotkać można również pojęcie określające armię jako warstwę lub segment struktury społecznej, który posiada swój własny, po części zhermetyzowany system elementów funkcjonalnych, tworzących jedną specyficzną całość. Nawiązując do przyjętej przez G. Hofstede koncepcji warstw kultury³⁹, armia tworząc warstwę społeczną, posiada swoją własną kulturę organizacyjną opartą na specyficznym systemie władzy, systemie wartości, systemie symboli grupowych, systemie językowym, tradycjach wpisanych w historię kraju i narodu, szczególnie w konflikty zbrojne, a także na bohaterach tworzących te tradycje. Kultura organizacyjna armii to również usankcjonowany w przepisach wojskowych ubiór, czyli umundurowanie oraz stopnie wojskowe wyznaczające hierarchię w organizacji prestiż społeczny i zawodowy.

³⁵    B. Barnaszewski, Transformacja roli struktur dyspozycyjnych wobec ewolucji wyzwań o charakterze globalnym i wewnątrzstrukturalnym, [w:] Bezpieczeństwo narodowe a grupy dyspozycyjne, J. Maciejewski, O. Nowaczyk, (red.), Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005, s. 109.

³⁶    Z. Zagórski, Grupy dyspozycyjno - mundurowe w toku transformacji, [w:] Wojsko i inne grupy dyspozycyjne w perspektywie socjologicznej, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002, s. 25.

³⁷    Z. Morawski, Siły zbrojne, jako organizacja dyspozycyjna w świetle cywilnej kontroli nad wojskim. Aspekt prawno instytucjonalny, [w:] Bezpieczeństwo narodowe a grupy dyspozycyjne, J. Maciejewski, O. Nowaczyk, (red.), Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005, s. 190.

³⁸    A. Łapa, Negacja czy kontynuacja? Działalność grup dyspozycyjnych w okresie transformacji, [w:] Bezpieczeństwo narodowe a grupy dyspozycyjne, J. Maciejewski, O. Nowaczyk, (red.), Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005, s. 125.

³⁹    G. Hofstede, Kultury i organizacje, Wyd. PWE, Warszawa 2000, s. 46. Autor wskazuje tu na warstwę społeczną, opartą na przynależności do grupy zawodowej i możliwościach uzyskania wykształcenia.