3220342710

Współcześnie kulturę pojmuje się zazwyczaj bardzo szeroko - jako procesy i efekty tworzenia dóbr duchowych (m.in. idei, norm, wartości, wzorów zachowań), a także dóbr materialnych (mających wartości naukowe, artystyczne, społeczne, techniczno-cywilizacyjne i inne), cenionych zarówno przez konkretne społeczności, jak i z jakiegoś względu popularnych w dużych zbiorowościach [por. Gajda 2006; Okoń 2004]. W takim szerokim rozumieniu - całościowym, obejmującym różne obszary - pojęcie to jest używane w niniejszym tekście. Ogarnia ono dawniejsze (bardziej restrykcyjne, selektywne) podejście do kultury, jak i (raczej unikające ograniczeń) współczesne odczytania tego, co uważa się za kulturę. Dodajmy - nie wyklucza to możliwości wartościowania kultury, jej różnych przejawów, ze względów edukacyjnych.

Drugie z przywołanych w tytule pojęć - „wartości" - używane jest w dzisiejszym znaczeniu (dzisiejszych znaczeniach) od XIX stulecia, ma jednak swoje wyraźne zakorzenienie w starożytnym myśleniu o ludzkim życiu. Mówiono wtedy i pisano (szczególnie w antycznej literaturze) o ideach, cnotach, różnych cechach człowieka i właściwościach zachowań. Przykładem jest Platońska teoria czterech cnót (mądrości, męstwa, panowania nad sobą i sprawiedliwości), ponadto idee prawdy, dobra i piękna stanowiące swoisty fundament aksjologii, a także takie idee, jak „poczucie uprzywilejowania rozumu, inteligencji, woli działania - tego wszystkiego, dzięki czemu człowiek wydobywa się z władzy instynktów i z determinizmu natury i staje się »panem stworzenia« i »panem samego siebie«" [Wołoszyn 1975]. Z czasem lista idei coraz bardziej się rozszerza. Eksponuje się między innymi wolność człowieka, godność, miłość bliźniego, godność duszy [Historia odrodzenia... 1969], a także sprawiedliwość społeczną, tolerancję, pragnienie naprawy ludzkiego świata [Suchodolski 1988]. Współcześnie mocno akcentuje się jako podstawowe wartości - demokrację, pokój, pluralizm światopoglądowy i polityczny, prawa człowieka, ochronę zdrowia i życia oraz środowiska człowieka, a także - między innymi - wcześniej wymienione idee czy wartości. W tym tekście nawiązuję do tych wartości, uznawanych za uniwersalne, jednocześnie respektuję występowanie różnych

© Autor/Autorzy    © Studia Kul turo wo-Edukacyjne 2013 Tom VIII Numer 1    7

www.skeces.pl