3434597048

prawidłowego spełniania roli, jaką powinien spełniać w społeczeństwie¹⁴. Kara resocjalizacyjna powinna więc stanowić ofertę pomocy dla sprawcy, formę terapii, która przez umożliwienie zdobycia wykształcenia, zawodu, wyleczenie uzależnień i zaburzeń osobowości ma umożliwić sprawcy po wyjściu na wolność stabilizację życiową, osiągnięcie sukcesu i awansu społecznego^l5.

W Stanach Zjednoczonych idea resocjalizacji (rehabilitation) została zapowiedziana już 1870 r. w Deklaracji Zasad Amerykańskiego Stowarzyszenia Więziennego. Według Deklaracji to „resocjalizacja przestępcy a nie cierpienie i odpłata jest celem kary”. Właśnie w systemie prawnym Stanów Zjednoczonych powyższa zasada znalazła ostatecznie najdalej idącą realizację. Ze względu na niemożność określenia z góry czasu potrzebnego na osiągnięcie resocjalizacyjnego celu kary, przez wiele lat w USA funkcjonował system wyroków nieoznaczonych (indeterminate sentences) oraz względnie nieoznaczonych (indefinite sentences). Szerokie uprawnienia przyznano komisjom do spraw zwolnień warunkowych (parole boards), które oceniając postępy w resocjalizacji skazanego faktycznie decydowały o zwolnieniu go z dalszego odbywania kary. Dominacja idei resocjalizacji doprowadziła nawet do powstania w 1970 r. projektu Kodeksu resocjalizacyjnego (correctional codę), który miał zastąpić tradycyjne stanowe kodeksy karne (criminal codes), oparte przede wszystkim na wzorcowym Model Penal Codę z 1962 r.¹⁶ Amerykańskie środowiska liberalne (związane z partią demokratyczną) wskazywały, że nie można koncentrować się na objawowych metodach przeciwdziałania przestępczości, ale należy zwalczać jej „korzenie”. Konsekwencją tego stało się wtłoczenie instytucji przynależących do dziedziny prawa karnego w ramy pomocy społecznej. Podstawowym celem strategii walki z przestępczością stało się tworzenie równych szans (eąual opportunities) do awansu społecznego, sukcesu materialnego, pełnego uczestnictwa w życiu społecznym, realizacji „amerykańskiego marzenia” (american dream)¹⁷. Tak zakreślona wizja kary jako instrumentu pomocy społecznej wywarła ogromny wpływ na politykę kryminalną w wielu krajach, a w szczególności w Skandynawii oraz środkowej i południowej Ameryce.

Na gruncie brytyjskim już w XIX wieku pomoc społeczną i filantropię postrzegano jako istotny element walki z przestępczością. Strategia ta nabrała jednak podstawowego

¹⁴    A. Misiaszek, Duszpastersko osób społecznie nieprzystosowanych, Olsztyn 2002, s. 79.

¹⁵    K. Krajewski, Teorie kryminologiczne, s. 117-119; A. von Hirsch, Doing Justice. The Choice of Punishments, Boston 1986, s. 11.

¹⁶    Zob. A. Marek, „Nowy realizm" w prawie karnym Stanów Zjednoczonych. Założenia i efekty, „Państwo i Prawo” 1980, nr 4, s. 100-101; tenże. Prawo karne, Warszawa 2001, s. 33; S. Lewandowski, Filozofia kary a projekt nowego kodeksu karnego, „Palestra” 1992, nr 5/6, s. 19-20.

⁷ Za K. Krajewski, Teorie kryminologiczne, s. 124-125. Zob. także S.S. Souiyal, Ethics in Criminal Justice. In Search of the Truth, Cincinnati OH, 1992, s. 310-342.