3434597052

przekształcić cały system wymiaru sprawiedliwości w system terapii⁴¹. Znany filozof Bertrand Russell pisał: „Kiedy człowiek cierpi na jakąś chorobę infekcyjną, jest on niebezpieczny dla otoczenia i trzeba ograniczyć jego swobodę poruszania się. Nikt jednak nie łączy z tym stanem kwestii winy. Przeciwnie nawet, jego przyjaciele współczują mu. Dla jego wyleczenia przedsiębrane są takie kroki, jakich wymaga nauka, a on sam z reguły poddaje się bez wahania związanym z tym ograniczeniom swobody. Temu samemu nastawieniu odpowiadać powinny metody terapii stosowane do tego, co nazywane jest przestępstwem”⁴². Należy przy tym zaznaczyć, że ideologia resocjalizacyjna była wspierana przez lata przez liczne dzieła publicystyczne oraz artystyczne. Przyczyniły się one do tego, że mówienie o „karaniu” przestępców do dzisiaj bywa odbierane jako brutalne i staroświeckie, w przeciwieństwie do „terapii” i „rehabilitacji”, które postrzega się ludzko i oświecenie. W wielu dziedzinach komunikacji społecznej modne i politycznie poprawne stało się usprawiedliwianie osadzonych w zakładach karnych, ukazywanych często jako „niewinnych” czy wręcz „ofiar systemu”, w przeciwieństwie do funkcjonariuszy służby więziennej przedstawianych niejednokrotnie jako prawdziwych „oprawców”⁴³.

Z punktu widzenia personal i stycznej wizji człowieka błąd antropologiczny idei resocjalizacji może przyjąć dwojaki charakter. Po pierwsze, fałszywe jest założenie, że człowiek jest dobry z natury i jeżeli tylko nie doznaje ograniczeń i przeszkód pochodzących z zewnątrz, to w swoim współżyciu społecznym niewątpliwie osiągnie sukcesy pokojowo współżyjąc z innymi. W myśl tego założenia, sprawcę przestępstwa należy umieścić w pozytywnie oddziaływującym środowisku, a jego poprawa wyniknie naturalnie. W tym ujęciu akcentuje się potrzebę jak najlepszych dla sprawcy warunków wykonywania kary. Reformę prawa karnego utożsamia się tutaj z coraz dalej idącym łagodzeniem kar za przestępstwa. Drugi rodzaj błędu to postawa skrajnego pesymizmu w stosunku do człowieka, myśl, że jest on z natury zły, egoistyczny, z czego konsekwentnie rodzi się przekonanie o potrzebie korygowania na siłę jego charakteru przez odpowiednią organizację zewnętrznych bodźców pozytywnych i negatywnych. W tym ujęciu tylko interwencja społeczeństwa (państwa) może człowiekowi pomóc się poprawić, sam bowiem nie jest do tego zdolny. Wszystkie środki oddziaływania na sprawcę zapewniające skuteczność korekcyjną są w tym przypadku

⁴¹    J. Andenaes, Przyszłość prawa karnego (skandynawskie perspektywy), „Państwo i Prawo" 1974, nr 1, s. 46.

⁴²    Tamże.

⁴³    „Nie będzie też źle. lecz dobrze, jeśli w tym miejscu zamknięcia znajdzie ku swemu zdziwieniu nie sadystycznych siepaczj', którzy, wymierzając karę niby w majestacie zbiorowości, w istocie rzeczy wyładowują na nim te same wrogie człowiekowi instynkty, jakich przezornie nie ujawnili w czynach występnych, lecz jeśli znajdzie pełnych współczucia lekarz}' zła społecznego". (Cz. Znamierowski, Wina i odpowiedzialność, Warszawa 1957, s. 149.)