3547343798

nic bardziej pewnego od liczb i bardziej uporządkowanego od owego przeglądu stóp i ich rozmieszczenia. Bo z samej natury liczb, która żadną miarą nie zawodzi, bierze się to, co wywołuje miłe wrażenia słuchowe i zachowuje pierwszeństwo w rytmie. [...] A zatem gdy się coś śpiewa lub wygłasza tekst, który ma określoną granicę, a nadto więcej niż jedną stopę i w swym naturalnym ruchu zwróci naszą uwagę na rytm, [...] to już jest metrum¹.

W metryce antycznej metrum (pŚTpov, metron), pochodzące od greckiego słowa „miara”, oznaczało jednostkę miary wierszowej powtarzającą się w wersie i określającą jego format, liczącą od 5 do 8 mór. Składa się ona najczęściej z dwóch stóp. Tak więc metrum jako wzorzec rytmiczny w wierszu, muzyce i tańcu stanowiło zasadę porządkowania przepływu jednostek rytmicznych. Tym samym było ono regułą to wierszowości, to uporządkowania dźwięków lub ruchów, odpowiednio w muzyce, poezji i tańcu².

W nowożytnej muzyce europejskiej przez metrum rozumie się podstawowy schemat określający długość trwania nut i układ akcentów w obrębie taktu na przestrzeni utworu lub jego części. Wyróżnia się trzy zasadnicze rodzaje metrum o odmiennych właściwościach akcentowych: metrum dwudzielne (2/2, 2/4), trójdzielne (3/2, 3/4) i czterodzielne (4/2, 4/4), przy czym w praktyce muzycznej używa się metrów złożonych.

Ciekawe stanowisko wobec zagadnienia metrum prezentuje współczesna semiotyka muzyczna. Z tej perspektywy organizację metryczną uważa się za zasadę strukturyzującą przepływ materiału dźwiękowego (muzyka, poezja) lub ruchowego (taniec), niezależnie od badanego środowiska ich występowania, w tworzywie ruchowym lub dźwiękowym. Metrum muzyczne to zatem sposób kształtowania materiału dźwiękowego w oparciu o pewien schemat temporal-no-akcentowy. Metrum jest cechą odróżniającą muzykę od języka mówionego,

1

   Św. Augustyn, op. cit., s. 159-160.

2

   W kulturze antycznej istniało rozróżnienie na teoretyków rytmu i teoretyków metryki, przy czym rozróżnienie to wynikało z innego niż współczesne pojmowania różnicy między metrum a rytmem. Metrikoi — to inaczej oratorzy, gramatycy i poeci zajmujący się poprawnym wymawianiem sylab, słów i wersów, podczas gdy rhythmikoi to muzycy dbający o to, aby wersy te były dobrze śpiewane lub tańczone. Zob. C. Sachs, Vergleichende Musikwissenschaft: Musik der Fremdkulturen, Heidelberg 1959, s. 138. Poglądy Sachsa na temat różnicy funkcyjnej między metrum a rytmem zostały wyłożone w części pracy poświęconej dorobkowi tego muzykologa w dziedzinie światowej rytmologii.

Rytm a metrum |    39