120139401

PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA KRAJOWEGO 139

że nie ma nic bardziej powabnego niż lektura Katalogu”. Rzeczywiście, trudno oderwać się od pięknej, jędrnej polszczyzny owych czasów, kiedy przegląda się tytuły i incipity fraszek, satyr, epitafiów czy panegiryków.

Rozprawy o tematyce historycznej sygnalizowane w Przeglądzie piśmiennictwa są najczęściej nieco zmodyfikowanymi pracami doktorskimi lub habilitacyjnymi. Tezą doktorską jest opracowanie Jarosława Kurkowskiego na temat warszawskich czasopism naukowych ukazujących się w latach 1754-1763, w ostatnim dziesięcioleciu panowania Augusta III [2], Redaktorzy omawianych periodyków (Warschauer Bibliothek oraz Acta Litteraria — red. W. Mitzler de Kolof, Journal Littiraire de Pologne — red. V. Friese, Polnischer Buchersaal —red. J.D. Janocki) powiązani byli ściśle z intelektualnym środowiskiem Biblioteki Załuskich. Praca składa się z 2 części. Część 1 ma charakter ogólny (rozdz. 1 Geneza warszawskich czasopism naukowych na tle ogólnoeuropejskim; rozdz. 2. Warszawskie czasopisma uczone, redaktorzy, mecenasi. Dane podstawowe; rozdz. 3. Warszawskie „gelehrte Zeitschriften” a Biblioteka Załuskich). Część 2 dotyczy prezentowanych czasopism (rozdz. 4. Historia w naukowych czasopismach Friesego, Mitzlera i J ano c kie go; rozdz. 5. Diaria eruditorum w dążeniu do przekształcenia świadomości politycznej i społecznej; rozdz. 6. Nauki przyrodnicze i medyczne w warszawskich czasopismach uczonych doby Augusta III).

Praca doktorska Marii Cubrzyńskiej-Leonarczyk poświęcona jest oficynie ojców bazylianów w Supraślu [3]. Autorka przedstawia dzieje tej unickiej drukami, działającej w 1. 1695-1803, poprzez pryzmat dokonań kolejnych opatów klasztoru lub następujących po sobie prefektów, od których zależał rozwój oficyny. Brak materiałów sprawił, że nie wszystkie okresy są jednakowo wyczerpująco opracowane. Z przeglądu dorobku wydawniczego drukami (rozdz. 9 s. 142-183) dowiadujemy się, że z oficyny wyszło: 304 pozycje w języku polskim, 105 druków cyrylickich, 46 druków po łacinie i 1 pozycja w języku litewskim. Analizując poszczególne grupy wydawnictw — wśród których najliczniejsze są wydawnictwa religijne, kalendarzowe i litteraria — Autorka podkreśla znaczenie oficyny ojców bazylianów w dziejach polskiej kultury umysłowej XVIII stulecia.

W 1991 r. odbyła się w Krakowie międzynarodowa sesja naukowa dla uczczenia 500 rocznicy wydania w Krakowie przez Szwajpolta Fioła, po raz pierwszy czcionkami cyrylickimi, ksiąg liturgicznych na potrzeby cerkwi wschodniej. Sesja „Najstarsze druki cerkiewnosłowiaóskie i ich stosunek do tradycji rękopiśmiennej” została zorganizowana przez Uniwersytet Jagielloński przy współudziale Polskiej Akademii Nauk, Biblioteki Narodowej i Biblioteki Jagiellońskiej. Pokłosiem tej sesji jest publikacja [4] zawierająca 30 referatów, wygłoszonych przez badaczy polskich i zagranicznych (bułgarskich, czeskich, greckich, macedońskich, rosyjskich, rumuńskich, serbskich i ukraińskich). Sesji towarzyszyła wystawa zorganizowana przez Bibliotekę Jagiellońską: „Tradycje druku cerkiewnosłowiańskiego na ziemiach Rzeczypospolitej. W pięćsetną rocznicę ukazania się pierwszych druków cyrylickich w Krakowie”. Katalog wystawy został zamieszczony w omawianym wydawnictwie.

Problematyka starych druków tym razem zdominowała Przegląd piśmiennictwa. Adam Skura zestawił cenne druki, zwłaszcza XVII i XVIII w., znajdujące się w księgozbiorze Biblioteki Głównej Papieskiego Fakultetu Teologicznego i Metropolitalnego Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu [5]. Księgozbiór ten liczy 120 000 dzieł, w tym 4400 starych druków, stanowiąc fragment zasobów księgozbiorów kościelnych na Śląsku.

Krzysztof Maciej Kowaliki omówił — na podstawie inwentarzy i katalogów — księgozbiory parafialne archidiakonatu pomorskiego w w. XVI-XVIII [6]. Praca powstała w Instytucie Historii Uniwersytetu Gdańskiego i jak pisze Autor „[...] jest tylko wstępem [...], dopiero wnikliwa i pełna kwerenda we wszystkich archiwach i bibliotekach parafialnych Pomorza pozwoli na przybliżenie podjętych w niniejszej pracy zagadnień”.

Esejem historycznym nazwał Bartłomiej Szyndler swoją pracę o działalności cenzury w Polsce od końca XV stulecia do końca pierwszej wojny światowej [7]. Książka dotyczy zarówno cenzury państwowej, jak i kościelnej, jeśli ta ostatnia dotyczyła dzieł o treści świeckiej.

Od problematyki dawnej książki przejdźmy do czasów nam współczesnych, do nowych metod badawczych i nowoczesnych narzędzi, które mają usprawnić i przyspieszyć obieg informacji. Zacznijmy od młodej dziedziny zwanej bibliometrią. Literatura światowa na ten temat jest już