3624817293

Szukamy absolwentów

Janusz Żurakowski w wieku 44 lat z naddżwiękowego myśliwca o nazwie Avro Arrow przesiadł się na traktor.

Z żoną Hanką i dwójką synów osiedlił się nad jeziorem Kamaniskeg na kanadyjskich Kaszubach. Na rozległej po lanie postawił drewniany dom w stylu „pseudozakopiańskim” Obok chaty wybudował niewielki ośrodek turystyczny

0    swojskiej nazwie Kartuzy Lodge, gdzie przyjeżdżają polskie rodziny z Kanady

1    USA.

W reportażu „Koncert na sto samolotów i deszcz" Marek Kusiba napisał: „Jedzie się z Barry s Bay najpierw kawałek ulicą Karola Wojtyły, potem droga Syberyjską, z której należy skręcić w drogę o nazwie Kartuzy, a na końcu traktem Arrow Drive, który nazwały władze miejscowe, godząc się, acz niechętnie, na skrót dokonany po grzecznym, ale stanowczym sprzeciwie pilota; uliczka miała się bowiem zwać „Jan Arrow Drive"...”

-    A dlaczego „Kartuzy Lodge”?

-    Dlatego, że pani Anna, kjedy pracowała w Gdańsku, w rozgłośni radiowej, jeździła do Kartuz - odpowiada Marek Kusiba. - Tam miała znajomych. Ta nazwa jej się spodobała. Te Kaszuby były im bliskie, a pierwsi Kaszubi przyjechali do Kanady w 1858 roku.

We wrześniu 2007 roku Anna Żura-kowska odwiedzi Polskę. Wtedy mi powie:

-    Jest prawdą, że ja znam Kartuzy te tutaj w Polsce i że byłam związana z Gdańskiem. Ale myśl, że myśmy nazwali ośrodek „Kartuzy" była związana także z tym, że chcieliśmy, aby w okolicy pojawiły się nazwy, które mają coś wspólnego z Kaszubami. Bo mieszkamy nad jeziorem Kamaniskeg, co jest nazwą indiańską. Przez Kamaniskeg przepływa rzeka Madawaska

-    kolejna nazwa indiańska. „Kartuzy” to polska nazwa dająca wymówić się w języku angielskim. Z Wejherowem byłoby trudniej - uśmiechnie się.

£ I Reportażysta wyjaśnia: - Pisać za-_Ir7ąłpm w momencie, kiedy dostałem telefon od pani Anny z wiadomością o chorobie pana Janusza. Był w ciężkim stanie, ale chciał umrzeć w domu. Pisałem w pośpiechu, od razu po angielsku. Przez cztery tygodnie, szesnaście godzin na dobę. 26 lipca 2003 roku odsłaniano pomnik Żurakowksiego w Barrys Bay. Kiedy spytałem pomysłodawców uroczystości, czy wiedzą co się wydarzyło 26 lipca 1933 roku, odpowiedzieli, że nie wiedzą. Wybrali datę 26 lipca ze względu

na imieniny Anny. „To był pierwszy lot Janusza na szybowcu” - wyjaśniłem. Odsłonili pomnik w siedemdziesiątą rocznicę pierwszego lotu Janusza Żurakowskiego. Był deszczowy dzień. Janusz przeczytał kilka słów z kartki. To była jego ostatnia wizyta wśród ludzi. Janusz Żurakowski żył dziewięć dekad. Ułożyłem dziewięcio-rozdziałową historię. Starałem się pokazać jego osobowość, poczucie humoru i stosunek do innych. 25 lipca odebrałem książkę z drukarni i zawiozłem ją panu Januszowi. Ucieszył się. Siedem miesięcy później pan Janusz zmarł. Przez te siedem miesięcy bywałem u niego często. Rozmawialiśmy. Pani Ania opowiadała mi o swoim życiu. O Lublinie, harcerstwie, okupacji. Po wojnie zamieszkała w Gdańsku. Była dziennikarką radiową. Zawsze miała ambicje pisarskie. Pan Janusz opowiadał o swoim życiu. Ona spisała jego wspomnienia „Nie tylko o lataniu”. Pani Ania opowiadała także o swoim ojcu - profesorze Daniel-skim. Niezwykła historia...

Zatracić poczucie ojczyzny

-    ciąg dalszy

Toronto, 29 czerwca 1995: Z emigracji podnieść się nie można; nie sposób żyć w dwóch planach równocześnie. Z emigracji można wrócić, ale nigdy nie będzie to powrót do pionu.

(...)

Zastanów się nad tym paradoksem: tu odczuwamy większą wspólnotę z ludźmi mówiącymi po angielsku, francusku czy włosku. Łączność nawiązujemy na fali wspólnoty losu: w kraju dożywotnich emigrantów mamy do dyspozycji pewien wspólny wszystkim „dryfujący" kod, który pozwala nam wczuwać się lepiej w człowieka nam podobnego losem niż językiem. Z przerażeniem doświadczam coraz mocniejszych zakłóceń w rozumieniu się wzajemnym z przybyszami z Polski. Mówimy po polsku, ale o czym innym, ale inaczej.

(...)

Nie ma powrotu. Bo „wygnanie nie polega tylko na przekraczaniu granic, bo dojrzewa w nas, przekształca nas od środka i staje się naszym losem" - jak pisał Miłosz w „Szukaniu ojczyzny". Obce przekształca się w swojskie, ale równocześnie „pamięć przechowuje topografię naszej przeszłości

-    i ta podwójna lojalność sprawia, że jesteśmy różni od naszych nowych współobywateli". Ja bym dodał - od starych jeszcze bardziej. Nie tyle lojalność wobec nowych kodów komunikacyjnych, ludzi, miejsc czyni na różnymi, co lojalność wobec nowej „życiowej specjalności" „oddalenia". Spotkałem i takich, co nazywają to misją: misjonarze „nigdzie" i „nigdy".

I - W Kanadzie urodził się mój dru-

_Igi syn - mówi Kusiba. - Mikołaj

ma dwadzieścia jeden lat. Z Mateuszem wyjechaliśmy. Miał półtora roku. Mieszkamy w Toronto. Po dwudziestu trzech latach „rozpakowaliśmy walizki" i postanowiliśmy zostać w Kanadzie. Bo to jest dobry kraj. Nasi synowie tam się wychowali. Dla nich powrót do Polski jest niemożliwy. Dla nich byłaby to emigracja. Nawet jak pójdą już swoją drogą i nie będą mieszkać ze mną i moją żoną Basią, to nasz dom w Kanadzie będzie naszym głównym miejscem. Z emigracji się nie wraca. To jest tak, że ten proces wyjeżdżania z kraju, przetłumaczenia się na inną kulturę, zdobycie drugiego języka - to tak jakby podwajało się swoje życie, wzbogacało o inną kulturę, inne nawyki i inne zawody. Ja wróciłem do zawodu - dodaje.

Marek Kusiba współpracował z prasą, radiem i telewizją. Od lat dziewięćdziesiątych minionego stulecia związany jest. z „Akcentem" i „Frazą". Na łamach nowojorskiego „Przeglądu Polskiego", literacko-społecznego dodatku do „Nowego Dziennika", największej polskiej gazety codziennej poza Polską - drukuje cotygodniowy felieton z cyklu „Żabką przez Atlantyk".

Do pokoju wszedł Roman Sabo. Pyta:

-    Wiesz kto przyjechał za nami do Lublina?

-    Tak? - dopytuje Kusiba.

-    świetlicki - odpowiada.

-    Marcin świetlicki?

-    O siódmej będzie znowu występował.

-    No to idziemy! - bez wahania dodaje.

-    Idziemy.

• * •

ŻURA

Stary pilot

Naprawia łódź.

Przelatuje samolot.

Nie unosząc głowy

Patrzy na cień skrzydeł

Sunący po wodzie.

(Marek Kusiba. Barrys Bay 1991)

Agnieszka Góra

28

Wiadomości Uniwersyteckie: grudzień 2007