365605645

1. METODY WALORYZACJI PRZYRODNICZYCH - CZĘŚĆ OGÓLNA

Gwałtowny rozwój gospodarki w latach 70. i 80. ubiegłego wieku doprowadził do nieodwracalnych przekształceń środowiska w Polsce, szczególnie drastycznych w uprzemysłowionej, południowej i południowo-zachodniej części kraju (Graniczny, Mizerski 2007). Poza zasięgiem silnych zmian pozostały wówczas północno-wschodnie obszary Polski, którym dedykowane jest niniejsze opracow anie (por. Ryc. 1; wszystkie ilustracje znajdują się na końcu książki, w aneksie Nr 1). Nadal jest to region o bardzo niskim poziomie skażenia (por. Albiniak 2010; Budzyńska 2013; Bok 2013) i wy bitnych walorach przyrodniczych. Jego bogactwem są nie tylko rozlegle tereny leśne, jeziora i mokradła, ale także zachowane elementy tradycyjnego krajobrazu kulturowego o znaczeniu biocenotycznym, jak np. aleje starych drzew przydrożnych i krzewiaste czyżnie na miedzach śródpolnych.

Narastającym zagrożeniem dla różnorodności biologicznej tego regionu jest fragmen-tacja naturalnych i pólnaturalnych siedlisk, spowodowana intensyfikacją gospodarczego i turystycznego zainwestowania oraz niektórymi zabiegami gospodarki leśnej. Ważne jest, nie tylko zmniejszanie się powierzchni rzadkich ekosystemów wrażliwych na antropopresję, ale także rozdzielenie przestrzenne typowy ch piatów siedlisk szerzej rozpowszechnionych. Brakiem łączności pomiędzy kolejnymi „wyspami” siedlisk szczególnie zagrożone są gatunki o małych możliwościach dyspersji i wąskiej specjalizacji ekologicznej (Cieślak 1991; Kozakiewicz 1993; Czeszewik i in. 2013). Zapobieganie fragmentacji siedlisk jest aktualnym problemem w globalnej ochronie przyrody (por. np. Gu i in. 2002; Fahrig 2003; Wallenius i in. 2010).

Użytkowanie przez człowieka przestrzeni oraz zasobów przyrody nieożywionej i ożywionej wymaga stałego i mądrego kompromisu, pomiędzy' aktualnymi potrzebami gospodarczymi i społecznymi, a dbaniem o trwałość owych zasobów' - dla przyrody i dla następnych pokoleń ludzi. Założenia zrównoważonego rozwoju zostały przyjęte w Polsce jako polityka państwowa. Są one obecnie przekładane na język kolejnych aktów' prawnych i stopniowo wdrażane w różnych dziedzinach gospodarki.

Właściwy dobór działań praktycznych, zaleconych lub dopuszczonych odpow iednimi przepisami wymaga poznania i oceny aktualnych w alorów przyrodniczych. Dotyczy to zarówno terenów przewidzianych pod zainwestowanie, jak i obszarów szczególnie cennych, których stan ochrony podlega monitorowaniu. Powstanie procedur administracyjnych opiniujących działania gospodarcze, które mogą negatywnie wpłynąć na środowisko oraz wprowadzenie obowiązku sporządzania planów zadań ochronnych dla ostoi Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 znacząco wpłynęły na wzrost zapotrzebowania na ekspertyzy przyrodnicze. Pow stało już wiele jedno- lub wieloosobowych firm eksperckich, zatrudniających odpowiednio wykształconych przyrodników, m.in. przygotowanych do pracy w terenie. Informacje o zróżnicowaniu takich firm oraz o zasadach ich działania dostępne są w Internecie.