365606082

Z analizy bezpieczeństwa techniki w powyższym systemie wynikają następujące podstawowe wnioski:

-    straty mogą pojawić się we wszystkich fazach istnienia wytworu techniki; są one nie do uniknięcia, co najwyżej można zmniejszyć ich wielkość i częstotliwość pojawiania się;

-    bezpieczeństwo wytworów techniki można i należy kształtować w fazach ich projektowania i wytwarzania, a sterować nim w fazie eksploatacji;

-    bezpieczeństwem w określonych warunkach ryzyka można i należy zarządzać;

-    racjonalność w w kształtowaniu bezpieczeństwa wytworu techniki polega na sprowadzaniu jego negatywnych skutków do pewnego dopuszczalnego poziomu;

-    kwantyfikacja bezpieczeństwa następuje w oparciu o pojęcia „zagrożenie” i „ryzyko”;

-    optymalizacja bezpieczeństwa wytworu techniki jest możliwa w ramach optymalizacji jego efektywności; żądany poziom bezpieczeństwa stanowi wtedy ograniczenie w algorytmie optymalizacji efektywności (rys.2.15);

Rys.2.15 Czynniki kształtujące efektywność wytworu techniki.

-    racjonalność i optymalność w kształtowaniu i sterowaniu bezpieczeństwem wytworu może być rozważana wtedy, gdy można skwantyfikować poziom jego bezpieczeństwa.

Z powyższych przesłanek wypływa cel bezpieczeństwa maszyn:

„sprowadzenie negatywnych skutków istnienia techniki do racjonalnego minimum”. Zbiór podstawowych pojęć teorii bezpieczeństwa przedstawiony jest na rys.2.16.

Rys.2.16 Podstawowe pojęcia teorii bezpieczeństwa.

Zagrożenie definiowane jest jako źródło, potencjał lub sytuacja, które mogą spowodować straty w systemie C-T-S. Zagrożenie bywa kwantyfikowane, przy czym miarą zagrożenia może być funkcja rodzaju i wielkość materiału niebezpiecznego, warunków eksploatacji, możliwości uwolnienia się zagrożenia i powstania strat oraz innych czynników.

Ryzyko definiowane jest jako możliwość powstania strat w systemie C-T-S. W sensie kwantytatywnym stanowi funkcję, której dziedziną są procesy strat elementów systemu.

Najczęściej ryzyko wyraża się jako wartość oczekiwana strat, a więc jest zależne od wielkości straty i prawdopodobieństwa jej powstania.

Bezpieczeństwo wytworu techniki definiowane jest jako zdolność tego wytworu w założonych warunkach eksploatacji do pozostawania w stanie ryzyka nie większego od wartości kryterialnej.

Wychodząc od skutków, teoria bezpieczeństwa sięga do uszkodzeń i błędów, które stwarzają zagrożenie bezpieczeństwa oraz mogą być powodowane następującymi przyczynami:

-    nie sprzyjającym wpływem otoczenia, jak np. błędami w systemie kierowania i ubezpieczenia systemów, niesprzyjającym oddziaływaniu środowiska, itp.;

-    błędami działania rozumianymi jako błędy operatora popełniane w procesie eksploatacji systemu, szczególnie błędami sterowania;

-    niewłaściwym działaniem elementów, agregatów lub zespołów funkcjonalnych, na skutek uszkodzeń.

W problematyce bezpieczeństwa można wyróżnić dwa podstawowe kierunki działania, a mianowicie:

*    kształtowanie bezpieczeństwa systemów i ich elementów (maszyn);

*    obliczanie (kontrola) poziomu bezpieczeństwa systemów.