365606202

Ostro zarysowany antagonizm między pokoleniami jest podstawą, na której młodzi określają sami siebie i poprzez ową opozycyjność zyskują poczucie tożsamości i identyfikacji. O samym programie „młodych” tak naprawdę nie dowiadujemy się zbyt wiele - jest on raczej ogólnikowy i sprowadza się do zasygnalizowania głównych haseł pozytywistycznych.

Tym, co nadaje tekstowi ton i charakter, jest przede wszystkim burzliwość sporu, gwałtowność uczuć pokoleń, z których jedno przynajmniej uważa, że są w stanie wojny.

Metaforyka drogi wyraźnie nawiązuje do frazeologii postępu - drogi rozwoju ludzkości znanej uczniom np. z wiersza Norwida Bema pamięci żałobny - rapsod zawierającego wizję pochodu ludzkości przez historię, ku postępowi. Można też przypomnieć pochwałę twórczej aktywności i pracy na rzecz rozwoju ludzkości jako wartości najwyższej w Fauście Goethego. Jest to przykład wykorzystania jednego z najstarszych toposów kultury europejskiej, do którego sięgali także romantycy.

Metaforyka batalistyczna podkreśla antagonizmy pokoleniowe między „młodymi” i „starymi”.

Środki retoryczne oddają gwałtowność uczuć, namiętność, burzliwość toczącego się sporu.

Nauczyciel prosi uczniów, aby spróbowali określić, jakie są dążenia pokolenia „młodych”, tak ostro przeciwstawione pokoleniu zstępującemu, a także ogólnie pojętym ideałom romantyków (bo to do nich odnosi się zaimek „wy”, co uczniowie bez trudu zauważą), i wskazali w tekście odpowiednie cytaty:

-    „pragniemy pracy i nauki w społeczeństwie”;

-    „pragniemy wywołać siły nowe, zużytkować istniejące”;

-    „[pragniemy] skierować uwagę przed, a nie poza siebie”

oraz:

-    „[...] każdy starać się powinien przede wszystkim o wywołanie w ogóle jak najwięcej sił umysłowych, o przyśpieszenie pory jego dojrzałości, o pobudzenie go do pracy, nauki, zrozumienia swego położenia i swoich żądań” - praca na rzecz społeczeństwa.

Podstawowe pojęcia (można je wypisać na tablicy lub nanieść na plakacie tam, gdzie są cele „młodych”), które są zawarte (bezpośrednio lub pośrednio) w tych sformułowaniach, to: praca, nauka, postęp (kierowanie uwagi „przed siebie”), społeczeństwo, siły umysłowe. Nauczyciel zwróci uwagę na kluczowe pojęcia pozytywizmu oraz ich odzwierciedlenie w programie polskich pozytywistów (praca organiczna, praca u podstaw, asymilacja Żydów i emancypacja kobiet), a także na wpływ klęski powstania styczniowego na kształtowanie się tego programu (ramka Noc postyczniowa).

Uczniowie poszerzą informacje o programie pozytywistycznym na podstawie wiadomości w ramkach (Sztandary pozytywistów oraz Polscy pozytywiści - najważniejsze hasła). Można także już w tym momencie zasygnalizować pojęcia: organicyzm, scjentyzm, utylitaryzm.

* Jeśli jest czas, uczniowie mogą bliżej scharakteryzować obraz młodości wyłaniający się z artykułu Świętochowskiego (szlachetny zapał, entuzjazm, bunt, gotowość

13

My i wy - czyli nowe pokolenie wkracza na arenę dziejów