3574671722

828

PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY

Nr 23

pewną sprężynę wskutek czego przerywa się na chwilę obwód prądu. Odbiornik impulsów posiada przyrząd działający w ten sposób, że wychylenie jego wskazówki jest proporcjonalne do częstotliwości odbieranych impulsów. Metoda ta umożliwia zatem pomiar ciągły.

Urządzenie działające na zasadzie różnej ilości impulsów oparte jest na zastosowaniu elementów łącznic automatycznych. Może ono być wykonane w len sposób, aby było możliwe jednoczesne przekazywanie wskazań szeregu przyrządów. Przyrządy stacji nadawczej — rys. 52, zaopatrzone są w szereg styków, przyczem wskazówka przyrządu dotyka zawsze jakiegoś styku, zależnie od swe

go położenia. Specjalne urządzenie automatyczne złożone z kilku wybieraków i przekaźników kontroluje po kolei stan każdego przyrządu i wysyła na linię za każdym razem serię impulsów, przyczem iloś impulsów zależy od położe-na wskazówki. Po zlustrowaniu stanu wszystkich przyrządów gra zaczyna się nanowo od pierwszego przyrządu.

Na stacji odbiorczej istnieje taka sama ilość przyrządów wtórnych. Urządzenie automatyczne sterowane impulsami przychodzącymi z linii przesuwa wskazówki przyrządów wtórnych do położenia zależnego od ilości odebranych impulsów.

Takie i podobne tym urządzenia operują impulsami prądu stałego. Impulsy te albo mogą być przekazywane w niezmiennej postaci za pośrednictwem specjalnych linij teletechnicznych, albo też mogą być użyte do modulacji prądu nośnego. W tym drugim wypadku impulsy prądu stałego wywołują działanie specjalnego przekaźnika nadawczego, który przerywa (ewent. załącza) falę nośną w takt impulsów prądu stałego. Na stacji odbiorczej prąd nośny przerywany ulega demodulacji, a więc zostaje przekształcony na impulsy prądu stałego o takim przebiegu, jaki miały impulsy nadawcze. Następnie impulsy te są kierowane do odbiorników impulsów wprawiających w ruch odpowiednie mechanizmy.

Z powyższego widać, że każde urządzenie telefoniczne pracujące na liniach WN może być wykorzystane do pomiarów na odległość. Należy jednak zwrócić uwagę na różnice wymagań stawianych urządzeniom wysokiej częstotliwości w wypadku zastosowania ich dla telemetrii. Otóż, aczkolwiek przesyłanie pomiarów może odbywać się jednocześnie w obu kierunkach, to jednak urządzenie telemetryczne jest z natury rzeczy jednokierunkowe; nie ma bowiem potrzeby łączenia obu kierunków ze sobą tak, jak to się robi w urządzeniach telefonicznych. Znikają więc tym samym trudności związane z możliwością sprzężeń zwrotnych. Powtóre, mówiliśmy, że połączenie telefoniczne wymaga przeniesienia częstotliwości conajmniej w zakresie od 300 okr/sek. do 2500 okr/sek, a zatem wymaga przeniesienia pasma 2 X 2 500 = 5 000 okr/sek (przy modulacji dwuwstęgowej). Powstaje teraz kwestia, czy takie samo pasmo jest również niezbędne dla telemetrii. Otóż, jak widzieliśmy, częstotliwość impulsów jest niewielka; w praktyce zależnie od systemu wynosi ona kilka czy najwyżej kilkanaście okr. na sek. Zatem powstałe po modulacji pasmo jest bardzo wąskie;

wynosi ono np. przy częstotliwości impulsów 10 okr/sek, zaledwie 20 okr/sek. Teoretycznie więc możnaby było budować specjalne połączenia telemetryczne o falach nośnych rozmieszczonych bardzo blisko siebie w widmie częstotliwości. Przy takiem rozwiązaniu napotkalibyśmy na duże trudności w selektywnem oddzielaniu od siebie poszczególnych fal nośnych. Rozwiązania praktyczne poszły inną drogą. Wykorzystuje się mianowicie dla telemetrii wielokrotnej gotowe urządzenie telefoniczne przez zastosowanie dwukrotnej modulacji, a mianowicie — rys. 53, nadajnik impulsów Nit moduluje w modulatorze Aft prąd nośny q częstotliwości akustycznej np. F> — 420 okr/sek; powstałe pasmo

□I

□I

Rys. 53. Schemat wielokrotnego urządzenia telemetrycznego.

o szerokości kilkunastu, czy kilkudziesięciu okr/sek przedostaje się przez wąski filtr pasmowy FPi na modulator urządzenia telefonicznego M. Podobnie, dochodzą do tego modulatora wszystkie inne prądy nośne np. F- = 540, F₃ = 600, F\ _ 780 i t. d. — rys. 54, zamodulowane impulsami z nadajników impulsów NIa, NIj, NU i t. d. W ten sposób w paśmie akustycznem od 30 okr/sek do 2 500 okr/sek można np. zmieścić 12 pasm o sezrokości 80 okr/sek każde. Dalsze zwężanie pasm, aczkolwiek teoretycznie dopuszczalne, jest związane z trudnościami budowy filtrów. Przesyłanie prądów przez linię odbywa się w sposób identyczny, jak w telefonii. Dopiero za demodulatorem stacji odbiorczej prądy niskiej częstotliwości są kierowane przez filtry pasmowe odbiorcze FP i, FP*, FPa,... (analogiczne do filtrów nadawczych FP\, FP-, FPa,...) do demodulatorów wtórnych. Otrzymane stąd impulsy dostają się do odbiorników impulsów, gdzie w ten lub inny sposób kierują wskaźnikami przyrządów.

MM '    ' JM

200 400 600 800 '000 1200 1400 '600

Rys. 54. Krzywe tłumienia filtrów pasmowych telemetrii

wielokrotnej.

Jeżeli zrezygnować z ciągłości wskazań przyrządów, jaką daje ten system, to można zastosować jeszcze automatyczne przełączanie z przyrządu na przyrząd. Np. można każdemu nadajnikowi impulsów przydzielić 10 przyrządów pomiarowych. Wtedy instalacja telefoniczna przeznaczona normalnie do realizowania jednej tylko rozmowy, a więc dysponująca np. 2 falami (system dwufalowy) pozwoli urzeczywistnić po 120 jednoczesnych niezależ-nch, choć nieciągłych, pomiarów dla każdego kierunku.