3682544356

59

KR YTERIUM A DEK W A TNOSCI SR OD O WIS KO WEJ...

z nami, która zastępuje perspektywą supremacji człowieka Umwelt - świat wokół nas (my i reszta świata)¹. Powrót do źródłosłowu pojęcia „komunikacja” (od którego rozpoczyna swój wywód W. Pisarek), czyli łac. commu-nico - ‘czynię wspólnym, łączę’, ma więc współcześnie inny sens, ponieważ „uwspólnianie” obejmuje nie tylko ludzi, którzy - będąc dysponentami najdoskonalszego narzędzia komunikacji, czyli języka - kształtują (w wymiarze symbolicznym) obraz rzeczywistości (i wspólnoty), ale także świat pozaludzki, włączany do niej na zasadzie integracji, czyli ujmowania go raczej jako podmiotu w komunikacji², a nie tylko ekskomunikowanego przedmiotu komunikowania³.

Dbałość o tak rozumianą wspólnotę („świat z nami”) rodzi nowe potrzeby komunikacyjne ludzi wrażliwych na relacje ze światem natury i powoduje, że obok tradycyjnych kryteriów oceny środków symbolicznych (leksykalnych) służących komunikowaniu, takich jak: adekwatność refe-rcncjalna, czyli zdolność do zaspokajania potrzeb (zarówno współczesnych, jak i antycypowanych) użytkowników języka rozumianego jako nośnik znaczeń referencjalnych (kryterium wystarczalności); adekwatność systemowa, czyli dążenie do jasnej i jednolitej struktury semantycznej wyrazów, która zapewnia maksymalną ekonomię i skuteczność komunikacji (kryterium systemowe); adekwatność społeczna, czyli wymóg akceptacji języka przez jak największą liczbą użytkowników w określonej wspólnocie, upowszechniania jedności społecznej (kryteria uzualnc i estetyczne), pojawia się dodatkowe - kryterium adekwatności środowiskowej, wynikające z „przekonania o tym, że język powinien umożliwiać mówienie o sprawach przyrody w sposób komunikatywny oraz promować zgodne współbycie (well-bcing) jego użytkowników ze światem natury”⁴.

Przestrzenią komunikacyjną, w której odbywa się „mówienie o sprawach przyrody”, jest dyskurs ekologiczny. Można go zresztą ujmować w dwóch zakresach, co obrazuje poniższy diagram. W wąskim rozumieniu (,greenspeak - zielona mowa) będzie to swoisty i odróżniający się od innych zespół zachowań komunikacyjnych, funkcjonujący w obrębie wspólnoty komunikatywnej ludzi zainteresowanych ekologią, obrazujących świat (w języku) przez własny system pojęciowo-interpretacyjny. Jego głównym

1

   Por. W.Trampc: Languagc nad Ecological Crisis: Extracts froni a Dictionary of Industrial Agricul-ture, [w]: A. Fili, P. Miihlhausler (rcd.):Thc Ecolinguistic Readcr. Language, Ecology and Envi-ronment, London- New York 2001, s. 234.

2

   Przez „upodmiotowienie w komunikacji” rozumie się tu zgodnie z tradycją Arystotclcsowską wyodrębnienie „przedmiotu fizycznego” jako pewnego niezależnego obiektu (elementu świata natury) i przypisywanie mu określonych własności, charakterystyki czy tożsamości, w przeciwieństwie do jego „uprzedmiotowienia”, czyli „orzekania o nim”. Należałoby to wiązać także ze zmianą punktu widzenia w komunikacji: z funkcjonalnego (opartego na antropoccntryzmic, w którym potrzeby egzystencjalne człowieka są „miarą rzeczy”) na pcrccpcyjny, w którym uruchamiane są inne niż „podstawowe” zdolności pcrccpcyjne człowieka. Więcej na ten temat w: J. Bartmiński: Styl potoczny, [w]: tenże (red.): Encyklopedia kultury polskiej XX w., t. 2, Wrocław 1993, s. 122.

3

   Ekskomunikacja (wykluczenie ze wspólnoty ludzi, którzy komunikują się na pomocą znaków) wiąże się tu z upodrzędnicnicm (zgodnie z potoczną zasadą: Dzieci i ryby głosu nic mają) i tworzeniem nacechowanych cpistcmicznic opozycji typu kultura natura, człowiek gatunki niższe, które sprzyjają raczej tendencjom suprcmacyjnym, aniżeli integrującym w postrzeganiu świata.

4

   R. Harrć, J. Brockmcicr, P. Miihlhausler: Greenspeak..., op. cit., s. 22.