3682544357

63

KR YTERIUM A DE KWA TNOSCI ŚRODO WISKO WE.J...

zastosowanie tego postkryterium wydaje się niecelowe. Wypadałoby bowiem powtórzyć diagnozę Petera Miihlhauscra o izolacji języka ekologii i braku interakcji na poziomie języka ogólnego¹⁸. Warto jednak zastanowić się nad tym, czy leksyka ekologiczna ma szanse wejść na stałe do powszechnego użycia. Pomocy w odpowiedzi na to pytanie można szukać w ogólnych zasadach dotyczących funkcjonowania języka.

Odwołując się do prawa Zipfa sensu largo (tak jak to zaproponował Witold Mańczak¹⁹), które mówi, że elementy językowe częściej używane są na ogół mniejsze niż elementy językowe rzadziej używane, można stwierdzić, że trudności w upowszechnianiu terminologii ekologicznej tkwią w jej skomplikowanej budowie (są to derywaty pochodne, tworzone często od dwóch i więcej podstaw) i ponadprzeciętnej długości. Jednakże „ludzie dysproporcję między długością a częstością wyrazów zawsze uważali za rażącą i usuwali ją z pomocą skrótów”²⁰; a zatem długie i trudne w wymowie, niespełniające kryterium estetycznego zestawienia typu ‘zanieczyszczenie środowiska’, ‘rekultywacja gruntów’ mogłyby w miarę wzrostu powszechności użycia ulegać skróceniu. Ale, zauważają ekolingwiści, jak dotąd procesy skracające w leksykonie ekologicznym nic występują²¹. Wystarczy porównać a właściwie skontrastować długość słów, które weszły do debaty publicznej z różnych subdyskursów i uległy skróceniu (skrótowce, struktury zuniwerbizowane, struktury ujemne ekspresywne) z leksyką ekologiczną, która pojawiła się w niej w podobnym czasie, np.

AIDS - globalne ocieplenie,

SPA - żywność modyfikowana genetycznie (ewentualnie żywność GMO),

kompakt (‘płyta kompaktowa’) - dziura ozonowa,

detoks (‘detoksykacja organizmu człowieka’) - degradacja środowiska itp.

Powstaje więc pytanie, które lckscmy (nazywające określone zjawiska) sąpodatniejsze na skracanie, co jest świadectwem ich wysokiej frekwencji, a które mniej podatne. Tu z kolei z pomocą przychodzą ustalenia etnolin-gwistów²², którzy zwracają uwagę na to, że (najogólniej rzecz ujmując) wyrazy oznaczające pojęcia centralne w kulturze są mniej skomplikowane morfologicznie, niż oznaczające pojęcia nicccntralnc. A zatem to, co dotyczy człowieka jako centrum odniesienia w języku ogólnym (i jako dysponenta języka), łatwiej ulega skróceniu i jest częściej używane, aniżeli to, co z nim niezwiązane bezpośrednio. Ta ogólna zasada pokazuje, że zagadnienia ekologii, mimo że pojawiają się w debacie publicznej, nic należą do kulturowo-komunikacyjncgo centrum, lecz lokują się raczej na jego peryferiach, jako mniej ważne.

¹⁸    Por. P. Miihlhauscr: Talking about Erwiromnctal Issucs, [w:] The Ecolinguistics Rcadcr.., op. cit., s. (3831-3842.

¹⁹    Por. W. Mańczak: Problemy językoznawstwa ogólnego, Wrocław Warszawa, 1996, s. 32.

²⁰    Tamże, s. 37.

²¹    Por. R. H a r r ć, J. Brockmcicr, P. Miihlhauslcr: Grccnspcak..., op. cit., s. 32.

²²    Por. np. A. Wierzbicka: Słowa klucze. Różne języki, różne kultury, Warszawa 2007.