3574672137

4.2. Rozwój zawodowy jako. _ 1 1 3

4.2.4. Rola zawodowa nauczyciela —

między postulatami a rzeczywistością

Rozwój zawodowy jest nierozłącznie związany z definiowaniem własnej roli zawodowej i realizowaniem tej roli poprzez aktywność zawodową. Zdaniem Kazimierza Obuchowskiego, określone sposoby wypełniania roli zawodowej wynikają z potrzeby realizowania sensu życia^{2 5}. Sposoby odczytywania własnej roli nie są obojętne dla jakości wykonywanej pracy, Obuchowski twierdzi, że osoba, która odczytuje swoją rolę zawodową jako „powołanie”, odnajduje sens życia właśnie w pracy, stąd będzie bardzo aktywna na polu zawodowym. Inną formą realizacji potrzeby sensu życia może być „poświęcenie się”, „służba”, dzięki której uzyskuje się poczucie niezbędności²⁴. Zgodnie z Leksykonem pedagogiki PWN, powołanie pedagogiczne to szczególny rodzaj emocjonalnej więzi i zawodowego zaangażowania pedagoga, powodująca pełnienie przez niego tej roli bez względu na warunki pracy czy stan samopoczucia lub stan szczególnego umiłowania zawodu, które powoduje, że wychowawca oddaje siebie „w służbę” wychowania²⁵. Część badanych nauczycieli tak właśnie określało swoje zaangażowanie w pracę pedagogiczną, to jest jako realizację powołania lub raczej służby.

W sytuacji kiedy praca lub sprawowana funkcja nie stanowi jedynego obszaru realizacji potrzeby sensu życia lub kiedy osoba nie ma w tym obszarze sukcesów, można odnajdować ten sens w hobby, pielęgnowaniu zainteresowań. O podobnym ustosunkowaniu się do roli opowiadali ci respondenci, dla których nauczanie jest tak samo lub nawet mniej ważne niż inne sfery aktywności.

Poza tymi dwoma sposobami realizacji roli Obuchowski mówi o „wyrafinowanej” strategii, kiedy jednostka przyjmuje pewną koncepcję fi-lozoficzno-etyczną i podporządkowuje jej swoje działania²⁶. Niektóre biografie nauczycieli ukazują taką sytuację — kiedy praca nauczycielska opiera się na określonej, zdefiniowanej przez respondenta filozofii roli, o czym świadczą wypowiedzi typu: „ja jestem społecznikiem”, Ja zawsze byłam aktywistką”, „ja jestem reżyserem a nie aktorem" itp.

By określić, jak poszczególni nauczyciele odczytują własną rolę zawodową, poddałam analizie cechy, kompetencje i wartości, które uznają oni za pożądane dla własnej roli oraz stopień, w jakim są oni wierni tym postulowanym ideałom. Zgodnie z koncepcją potrzeby sensu życia Obu-

²³    K. Obuchowski: Psychologia dążeń ludzkich. Warszawa 1983, s. 214.

²⁴    Tamże, s. 215.

²⁵    Pedagogika. Red. B. M i 1 e r s k i, B. S1 i w e r s k i. Warszawa 2000, s. 164.

²⁶    K. O b uchows k i: Psychologia dążeń..., s. 216.

8 Biograficzne..