3574672282

2.3. Rozwój zawodowy nauczyciela _ 4 1

W proponowanym podejściu brakuje tego etapu, który wiąże się z preorientacją zawodową. Trudno określić początek procesu preorientacji ze względu na to, że już we wczesnym dzieciństwie mogą się pojawić zainteresowania zawodem, co nie musi oznaczać preorientacji do zawodu. Można jednocześnie zaryzykować twierdzenie, że w przypadku wielu nauczycieli etap preorientacji zawodowej następuje dopiero w okresie studiów nauczycielskich (lub innych form przygotowania zawodowego), nie zaś przed podjęciem decyzji o wyborze zawodu.

Oprócz zaprezentowanego modelu warto zwrócić uwagę na takie ujęcia rozwoju profesjonalnego nauczycieli, które wskazują na fazową strukturę tego procesu. Można je wspólnie określić jako proces przechodzenia od kompetencji technicznych, wyuczonych, do kompetencji osobiście wykształconych, „przeżytych" w trakcie różnorodnych sytuacji pedagogicznych. Trzeba podkreślić, że fazy rozwoju zawodowego nauczyciela nie muszą być związane z wiekiem metrykalnym lub mogą być związane z nim bardzo luźno.

Jedną z ciekawszych koncepcji rozwoju profesjonalnego nauczyciela jest propozycja Roma Harrego. Rozwój zawodowy nauczyciela jest, według niego, nabywaniem umiejętności działania i bycia. Działanie — to umiejętności, które pomagają skutecznie realizować zadania zawodowe, natomiast bycie to umiejętność pracy z drugim człowiekiem, dysponowanie odpowiednimi cechami charakteru. Rozwój profesjonalny nauczyciela związany jest wobec tego z rozwojem osobistym (psychicznym i moralnym). Zmiany w procesie rozwoju profesjonalnego odbywają się w czterech przestrzeniach: wspólnej, indywidualnej, prywatnej i publicznej. Przestrzenie te „przecinają się”, tworząc czteroetapowy proces rozwoju zawodowego. W zależności od tego, jaki charakter mają obecne działania nauczyciela, innymi słowy, w jakiej, spośród czterech przestrzeni działa, tak zmienia się rozumienie i realizowanie roli. W związku z tym można mówić o nauczaniu traktowanym jako: zawód, umiejętność, profesjonalizm, jako sztuka⁵⁶.

W etapie konwencjonalizacji, który jest pierwszym etapem rozwoju zawodowego, nauczyciel uczy się zawodu, posługując się nabytymi w trakcie kształcenia wiadomościami i nawykami. Kieruje się on zewnętrznymi nakazami, zaleceniami, a jednocześnie w tym czasie zaczyna się proces identyfikacji z rolą zawodową. Ten etap odpowiada fazie rozwoju przed-konwencjonalnego zaproponowanego przez Roberta Kwaśnicę. Etap 2) przyswajania to okres, gdy nauczyciel w pełni rozwija poczucie tożsamości z zawodem. W swoich działaniach kieruje się już nie tylko zewnętrznymi nakazami, ale też ogólnymi zasadami pracy w szkole, w tym czasie

⁵⁰ Koncepcja rozwoju zawodowego R. Harrego za: Z.B. Gaś: Doskonalący się nauczyciel. Lublin 2001, s. 40.