369584396

- 18-

I. Działalność korporacji i funkcjonowanie rynku kapitałowego...

królewskich (w XVI wieku szczególnie zadłużony był dwór hiszpański), otrzymujemy obraz rynku kapitałowego nie tak znowu odmiennego od dzisiejszych realiów.

Poza Francją, przedsiębiorstwa zbliżone do dzisiejszej spółki akcyjnej, nazywane „rederijii" rozwijały się dynamicznie w Niderlandach. Początkowo były to spółki zawiązywane na czas określony, w celu zrealizowania konkretnego przedsięwzięcia. Po osiągnięciu założonych celów albo po upływie określonego terminu, spółka ulegała rozwiązaniu. W miarę, jak rozwijała się instytucja spółki akcyjnej na czas nieokreślony, w Niderlandach zaczęły również rozwijać się giełdy papierów wartościowych, początkowo w Antwerpii, potem w Amsterdamie (Sobel 2000¹).

1.1.2. Brytyjskie imperium kolonialne, rozwój spółek akcyjnych i giełdy W 1588 roku klęska niepokonanej dotąd hiszpańskiej Armady w próbie ataku na Anglię zmienia radykalnie geografię gospodarczą Europy. Instytucje zbiorowego inwestowania i obrotu papierami wartościowymi, rozwijające się dotychczas głównie na południu kontynentu, zostają przyswojone przez nowe potęgi morskie: Holandię, a zwłaszcza Wielką Brytanię (Davis 1905¹²). Ówczesna, szesnasto- i siedemnastowieczna koncepcja spółki akcyjnej oznaczała współpracę grupy drobnych prywatnych przedsiębiorców, którzy łączyli swoje kapitały we wspólnym przedsięwzięciu, zbyt dużym i zbyt ryzykownym dla każdego z nich osobna. Kompania Rosyjska w roku 1553 oraz Kompania Wschódnioindyjska w roku 1600 były pierwszymi licencjonowanymi (ang. chartered) przez Koronę Brytyjską spółkami akcyjnymi w handlu dalekomorskim (Harris 2005¹³)¹⁴.

Niedługo później utarł się zwyczaj, zgodnie z którym taki syndykat prywatnych przedsiębiorców pozyskiwał dodatkowo kapitał od pasywnych inwestorów finansowych, najczęściej banków. Kompania Wschodnioindyjska była jedną z pierwszych spółek akcyjnych, które pozyskiwały kapitał nie tylko od aktywnych akcjonariuszy, pragnących za pośrednictwem spółki prowadzić swe interesy, ale także od pasywnych inwestorów finansowych (Chaudhuri 1965¹⁵).

Początkowo działalność tych spółek traktowana była wyłącznie jako splot prywatnych kontraktów, gwarantujących akcjonariuszom rzetelne wykorzystanie wspólnego kapitału i nie podlegała żadnym szczególnym regulacjom (Hansmann, Kraakman,

R. Sobel, The Big Board: A History of The New York Stock Market, B^ed., Beard Books 2003, s. 6.

¹² J.P. Davis, Corporations...

¹⁵ R. Harris, The Formation ofthe East India Company as a Cooperation-Enhancing Institution, „Working Paper 2005", papers.ssrn.com/ abstract_id=874406.

¹⁴ Kompanie te funkcjonowały w ten sposób, że tytuły własności (partycypacji), odpowiadające dzisiejszym akcjom, były sprzedawane dla każdego ryzykownego przedsięwzięcia odrębnie. Kompanie te były więc nie tyle spółkami akcyjnymi w ścisłym tego słowa znaczeniu, co wiązkami spółek akcyjnych.

¹⁵ K.N. Chaudhuri, The English East India Company: The Study of an Early Joint Stock Company, 1600-1640, London 1965.